Na zijn promotie in Leiden had Marc Robillard nog geen helder carrièrepad voor ogen. Tot hij in Nature een opvallende vacature zag: Philips Research zocht een bio-anorganisch chemicus voor een  molecular medicine project. Dat moest hij eerst nog even googelen, maar het bleek onder andere te staan voor drug targeting, het onderwerp van zijn promotieonderzoek. 

Robillard kreeg de kans om samen met collega’s een gloednieuw lab op te zetten, inclusief proefdierenruimte en een celkweek-, radiochemie- en eiwitlab. In die bruisende R&D-omgeving begon het te borrelen. Tijdens een dutje – ’echt waar’ – schoot Robillard ineens een nieuw idee te binnen, geïnspireerd door een paper van Carolyn Bertozzi die hij tijdens zijn promotietraject had gelezen. Hij zag een reactiemechanisme voor zich waarmee klikchemie toepasbaar zou worden in levende organismen voor therapeutische doeleinden. ‘Toen ik wakker werd dacht ik: deze reactie is zó bloody obvious. Ik ben meteen een patent gaan schrijven.’ 

‘Op de Zuidas werden we soms tien keer op rij uitgelachen’ 

Tandenborstels 

Philips was een innovatieve omgeving met veel slagkracht en budget, maar uiteindelijk besloot het bedrijf zich toch terug te trekken uit de farmaceutische tak. Robillard kreeg de keuze: verder werken aan koffie-extractie technologie of bijdragen aan een nieuwe generatie tandenborstels. Maar hij was inmiddels zó verweven geraakt met de klikchemie, dat hij besloot om zelf door te gaan. ‘Ik was eigenlijk al getrouwd met het onderwerp. Toen het bij Philips ophield, werd het duidelijk welk pad ik moest kiezen: mijn eigen bedrijf starten.’ Zo gezegd, zo gedaan. Eind 2011 werd Tagworks Pharmaceuticals geboren. 

Tagworks ontwikkelt een platform dat de click-to-release-technologie combineert met onder andere antibody-drug conjugates (ADC’s). Niet als vervanging, maar als aanvulling op bestaande systemen. Stel je een ADC voor zoals we die kennen: een antilichaam dat een toxische payload naar een tumor brengt. Klassieke ADC’s vertrouwen op de binding aan een internaliserende receptor voor opname door de cel, waarna een protease het medicijn vrijmaakt. Een elegant systeem, maar met beperkingen. ‘Huidige ADC’s werken goed, maar alleen als de doelwit-receptor, snel genoeg, door de cel wordt opgenomen. Veel kankertypes missen zo’n receptor.’ Maar dat is geen probleem, aldus Robillard. ‘Wij zorgen er zelf wel voor dat het medicijn vrijkomt.’

Tagworks ontwerpt ADCs waarbij de payload chemisch vergrendeld zit aan het antilichaam via een bioorthogonale linker. Zodra de vrij circulerende moleculen uit het lichaam zijn verdwenen, wordt een externe trigger toegediend die via de speciale click-to-release reactie met de linker ervoor zorgt dat het medicijn wordt losgelaten. ’Daarmee hopen we tumorpopulaties te behandelen, waarvoor nu geen ADCs zijn.’  

Klinische mijlpaal 

Klinkt veelbelovend, maar bij de start van Tagworks was dit allemaal nog toekomstmuziek. ‘Toen we bij Philips vertrokken, hadden we een click-to-release reactie in een reageerbuisje en een patent. We hadden amper data. Op de Zuidas werden we soms tien keer op rij uitgelachen. Maar van elke afwijzing leer je.’ Op het nippertje, aan het einde van het eerste jaar, raakte een grote farmapartij geïnteresseerd. ‘Het was geen megadeal, maar we konden weer een jaar vooruit.’ 

‘Wij zorgen er zelf wel voor dat het medicijn vrijkomt’

Begin 2025 was het dan eindelijk zover: de ADC-kandidaat TGW101 van Tagworks kreeg goedkeuring van de Amerikaanse FDA om in klinische fase 1 getest te worden. Een cruciale mijlpaal: Tagworks mag nu voor het eerst mensen behandelen met haar technologie. In het komende jaar worden zo’n vijftig patiënten gerekruteerd voor de klinische studie in de VS. Robillard dacht aanvankelijk niet dat ze de technologie zelf tot de klinische fase zouden brengen. ‘Het plan was om sterke preklinische data te ontwikkelen en dan was het misschien efficiënter als een grotere partij de licenties zou overkopen.’ De technologie van Tagworks bestaat echter uit twee stappen en daardoor moest er meer bewezen worden dan bij klassieke ADC-technologieën.

‘We liepen geen gebaande paden. Toen duidelijk werd dat een preklinische deal er niet in zat, wisten we: we moeten het gewoon zelf doen.’ Een onderneming start je nooit zonder risico. ‘We hebben heel lang in onzekerheid geleefd, ook als gezin. Daar moet je wel tegenkunnen’, zegt Robillard. ‘We hebben een fijne start gehad met Philips. Maar uiteindelijk draait het om volhouden, slim omgaan met je middelen, en efficiënt te werk gaan. En bovenal: praat met mensen – met investeerders, met farma. Ga naar beurzen. En schrijf al je lessen op.’