Er is in de wetenschappelijke wereld veel kennis over wat een vraag een “goede vraag” maakt. Dat resulteert vaak in van die onmogelijk lange onderzoeksvragen die maar net op de voorkant van een proefschrift passen. Als iemand die nieuwsgierigheid probeert aan te wakkeren, hoor ik mezelf vaak zeggen dat élke vraag goed is. Als je je maar dingen af blijft vragen. Toch merk ik de laatste tijd dat er wel degelijk slechte vragen bestaan. Vragen die nieuwsgierigheid en nieuwe kennis juist de kop indrukken. 

1. De “niet echt een vraag, maar meer een opmerking”-vraag 

Deze krijg je vaak na een presentatie. Iets wat je zei deed de vraagsteller in de verte denken aan diens favoriete stokpaardje, dus nu krijg je een monoloog die weinig te maken heeft met jouw onderwerp. Als je opzag tegen het vragenrondje kan dit wel mooi wat tijd wegsnoepen. 

2. De oordeel-vraag 

In deze vraag zit de mening van de vraagsteller al verstopt. “Studeer jij scheikunde? Maar, vind je dat dan leuk?”. De vragensteller is niet echt benieuwd naar jouw mening. De vraag is meer een uiting van verrassing (meestal geen positieve). Vaak ook passief-agressief: “En denk je dat je daar allemaal tijd voor hebt?”  

3. De quizvraag 

Deze hoor ik vaak als ik wetenschaps-demo’s geef aan kinderen, meestal nog tijdens mijn uitleg. De vraagsteller weet het antwoord zelf wel, maar wil even checken of ik het ook weet. “En hoe heet dan dit effect?” Als je het goede antwoord geeft, krijg je een goedkeurend knikje. Niets aan deze interactie is relevant voor het eigenlijke publiek.  

4. De eigen-expertise vraag 

“Hoe zou je deze techniek kunnen inzetten voor het totaal niet gerelateerde onderwerp waar ik toevallig mee bezig ben?” Meestal niet constructief, maar hier kan ik alleen maar respect voor hebben. Het lijkt me heerlijk om zo’n ingeleefde specialist te zijn dat je alles wat je tegenkomt koppelt aan je eigen expertise.  

5. De slimme vraag 

Bij deze vraag gaat het niet om het echte antwoord, maar wil de vraagsteller laten merken dat deze ook verstand heeft van het onderwerp. De vraag gaat over een detail en er wordt veel jargon in gebruikt. Vaak is “Wat een goede vraag!” zeggen al genoeg en kun je het antwoord zelf achterwege laten. 

Misschien kunnen we afspreken dat we, ook als we geen proefschrift aan het schrijven zijn, in ieder geval déze vragen niet meer stellen. Of dat althans te proberen. Want als ik heel eerlijk moet zijn, dan heb ik ze zelf allemaal ook wel eens gesteld.