De ene dag onderzoekt Marthe Wens de gevolgen van droogte. De andere dag blokkeert ze de A12 in Den Haag om een einde te eisen aan fossiele subsidies. Wens is universitair docent bij het Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit Amsterdam en activist bij Scientist Rebellion, zusterorganisatie van Extinction Rebellion. ‘Bij actievoeren winnen we eigenlijk altijd’, zegt Wens. ’Ofwel we bereiken ons doel en maken onze boodschap duidelijk, ofwel er is media-aandacht, bijvoorbeeld wanneer ons demonstratierecht wordt afgenomen en de politie ons onderdrukt, en ook dan verspreiden we onze boodschap.’ 

Wens’ activistische drive werd aangewakkerd door haar werk. Er klikte iets toen de droogteonderzoeker enkele jaren geleden in Botswana met beleidsmakers vergaderde over het toenemende droogterisico en de gevolgen voor de landbouw. ‘Hoe goed mensen zich ook aan droogte aanpassen, de gevolgen blijven maar komen. Daarom adviseerde ik hen om de oorzaak tegen te gaan, klimaatverandering dus.’ Toen kwam het besefmoment. ‘Hoe kan ik, als Westerse wetenschapper, tegen Botswanen zeggen dat ze klimaatverandering moeten tegengaan, terwijl de Nederlandse overheid zich niet eens aan haar eigen klimaatbeloften houdt?’ 

Vals vertrouwen 

Nederland draagt een grote verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis en wetenschappers spelen daar een belangrijke rol in, aldus Wens. ‘In de maatschappij worden academici gezien als betrouwbaar. Als wetenschappers zich niet uitspreken, geeft dat een vals vertrouwen.’ Ze zag dat ook bij haar moeder. ‘Zij vertrouwde erop dat “wij” de oplossing voor de klimaatcrisis wel vinden, want anders zouden we er toch niet zo rustig onder blijven? In werkelijkheid liggen de oplossingen er al. Het is de politiek die ze niet implementeert.’ 

‘Als wetenschappers zich niet uitspreken, geeft dat een vals vertrouwen’  

Een van Wens’ recente acties was een protest op Schiphol tegen de frequent-flyer programma’s van luchtvaartmaatschappijen. Tijdens Internationale Vrouwendag zette ze, samen met andere rebellen van Scientist en Extinction Rebellion, de loopbanden stil op het vliegveld. ‘In mijn onderzoek zie ik dat vrouwen in het Mondiale Zuiden door toenemende droogte steeds verder moeten lopen om water te halen. Ondertussen motiveert het frequent-flyer programma mensen om nog meer te vliegen, wat de klimaatcrisis verergert.’ Het verraste Wens hoeveel mensen wilden luisteren naar haar verhaal. ‘We kregen zelfs een aantal duimen omhoog van voorbijgangers.’ 

Ongehoorzaamheid 

Wens’ activisme startte niet met blokkades van een snelweg of vliegveld. Ze begon klein, bezocht bijvoorbeeld websites en vulde formulieren in. ‘Zo ontdekte ik wat de opties zijn. Na enkele maanden durfde ik een voorlichting bij te wonen. Daarna heb ik bij protesten langs de kant meegekeken, tot ik er klaar voor was om zelf te gaan.’ Stap voor stap ontdekte Wens hoe goed actiegroepen zijn georganiseerd. ‘Bijna niemand groeit op met de burgerlijke ongehoorzaamheid die Extinction Rebellion zo kenmerkt. We gaan allemaal uit onze comfortzone en dat vindt iedereen eng. Daarom ondersteunen we elkaar, zowel mentaal als fysiek. Je kunt op elkaar vertrouwen en daar halen we energie, kracht en hoop uit.’