Het riool is een epidemiologische databron vol informatie over leefstijl en gezondheid. Met de juiste technologie kun je allerlei biomarkers uit afvalwater vissen, afkomstig van bijvoorbeeld geneesmiddelen, bestrijdingsmiddelen en virusdeeltjes. ‘De concentraties van die stoffen zijn superlaag, alsof je een suikerklontje in een grote vijver oplost’, legt Tim Boogaerts, postdoctoraal onderozoeker bij het Toxcicologisch Centrum van de Universiteit Antwerpen, uit. ‘We moeten dus met heel gevoelige analysemethoden werken.’ Op dit moment focust hij op biomarkers van milieucontaminanten zoals pesticiden en vlamvertragers. ‘Elke soort heeft zijn eigen meetmethode nodig. Die zijn we aan het ontwikkelen. Ook onderzoeken we welke biomarkers prioriteit moeten krijgen. Het zijn er namelijk ontzettend veel.’ 

Tof onderwerp 

Tijdens zijn tweede studiejaar kreeg Boogaerts de kans om enkele labo’s te bezoeken en een zomerstage te volgen. De keuze viel op het Toxicologisch Centrum. ‘Ik was direct geboeid door rioolwater als studieobject.’ Hij is er nooit meer vertrokken. ‘Ook tijdens vakantiebaantjes, andere stages en mijn masterproject bleef ik in het riool. Ik heb geluk gehad dat ik meteen zo’n tof onderwerp vond.’ 

Midden in Boogaerts’ doctoraatsonderzoek begon de coronacrisis. ‘Dat was een bijzondere ervaring. In korte tijd transformeerde afvalwateranalyse van een niche onderzoeksveld in een gevestigde waarde om de publieke gezondheid in beeld te brengen.’ Maar voor het meten van virusdeeltjes heb je andere methoden nodig dan de chemische technieken die de wetenschapper gewend was. ‘We zijn toen een samenwerking gestart met het Laboratorium voor Microbiologie, Parasitologie en Hygiëne van de universiteit.’ 

‘Wij meten de som van alle Belgische toiletbezoeken’  

Drugsgebruik  

Het coronavirus bleek een ware katalysator voor het onderzoeksveld. ‘Opeens kwam rioolwateranalyse in beeld bij beleidsmakers en partners in de publieke gezondheid’, vertelt Boogaerts. Samenwerkingen die destijds begonnen vanwege COVID-19, breiden nu uit naar onderwerpen die bij het Toxicologisch Centrum al veel langer onder de loep liggen. ‘Sinds een paar maanden meten we biomarkers van drugs op grote schaal in heel België. Daardoor krijgen we een beter beeld van hoe wijdverspreid het drugsgebruik eigenlijk is.’ 

Meeproeven 

Toen zijn PhD bijna eindigde, wist Boogaerts: dit onderwerp wordt alleen maar groter. ‘Ik wil zo lang mogelijk in het riool blijven en meemaken hoe het onderzoeksdomein verder evolueert in België. Ik hoop dat ons huidige onderzoek naar milieucontaminanten uiteindelijk ook bij beleidsmakers terechtkomt.’ 

Ondertussen haalt Boogaerts plezier uit het communiceren van zijn onderwerp naar het algemene publiek. ‘Wij meten de som van alle Belgische toiletbezoeken. Dat resoneert vanzelf bij mensen. We vertalen ons werk naar verschillende doelgroepen, van een nagebootst rioolwatersysteem voor kleine kinderen tot interviews en presentaties voor het volwassen publiek. Zo kan iedereen meeproeven van ons werk, figuurlijk dan!’