In 2021 portretteerden we fosfaatrecycler SusPhos in de rubriek ‘Start-up’. Sindsdien heeft het bedrijf een groei doorgemaakt vertelt Wiebe Abma, de destijds aangekondigde senior chemisch technoloog, die zich inderdaad bij het SusPhos-team voegde. ‘We kunnen de term “start-up” wel achter ons laten’. Samen met Slibverwerking Noord-Brabant (SNB) ontwikkelt SusPhos nu een grootschalige installatie om fosfaat uit slibas te produceren. Dit dankzij belangrijke opschaalstappen. Abma: ‘We hebben de pilotperiode afgerond, waarin we veel apparatuur hebben getest. Op basis van de resultaten hebben we een full-scale ontwerp gemaakt en nu werken we aan een gedetailleerd ontwerp. Tegelijkertijd hebben we ons geconcentreerd op de validatie van de producten die uit de installatie komen.’  

In het proces ondergaat het fosfaatrijke slibas een reactie met zwavelzuur, waarbij fosfaten worden omgezet in sulfaten en er fosforzuur ontstaat dat nog is verbonden aan de vaste stof; een mengsel van sulfaatzouten van calcium, zand, ijzer en aluminium. ‘Met een oplosmiddel scheiden we het fosforzuur van de vaste stof. De oplossing wordt ingedampt om het fosforzuur te isoleren en het oplosmiddel terug te winnen voor hergebruik. De vaste stof wordt gedroogd en dit product gaan we afzetten als cementvervanger in beton.’ Het geproduceerde fosforzuur is een tussenproduct, legt Abma uit. ’Dit laten we nogmaals reageren met slibas. Hierbij ontstaat een product dat gelijkwaardig is aan single super phosphate (SSP), een veelgebruikt halffabricaat voor de productie van kunstmest.’    

‘De vraag naar fosfaat zal de komende jaren verder groeien’

Wiebe Abma, SusPhos  

Sahara 

Fosfor is een essentieel element voor de landbouw, omdat gewassen, net als al het andere leven, het nodig hebben om te groeien. Fosfor komt als fosfaat voor in ertsen. Een groot nadeel is dat die zijn verontreinigd met onder andere cadmium en uranium. Bovendien raken de ertsvoorraden uitgeput en is Europa bijna volledig afhankelijk van import – een groot deel van het fosforerts wordt in het Marokkaanse deel van de Sahara gewonnen. Daarom heeft de Europese Commissie fosfaat op de CRM-lijst (critical raw materials) gezet. Abma: ‘De vraag naar fosfaat zal de komende jaren verder groeien. Op de eerste plaats vanuit de agrarische sector. Maar fosfaten worden ook gebruikt als kathodemateriaal in batterijen.’ 

Rioolwaterzuivering 

Dat SusPhos bij een slibverwerker aanklopt als ‘fosfaatleverancier’ is niet verbazingwekkend, zegt Silvester Bombeeck, directeur van SNB: ‘Het grootste lek in de fosfaatkringloop is de rioolwaterzuivering. Er zit veel fosfaat in het rioolslib dat bij ons terechtkomt. Wij verbranden het rioolslib en het ontstane slibas bestaat voor iets meer dan 20 procent uit P₂O₅.’ Ter verduidelijking: het gaat hier in werkelijkheid om 30 procent PO₄^3-, dat van oudsher als P₂O₅-equivalent wordt uitgedrukt. ’Het slibas wordt tot nu toe gebruikt als vulmiddel in asfalt. Als je waardevolle stoffen zoals fosfaat uit het slibas kunt terugwinnen, sluit je de cirkel’, legt Bombeeck uit.

De verwaarding van reststoffen uit slibas wordt ook ingegeven door aankomende wetgeving, zoals de Europese Richtlijn Stedelijk Afvalwater. Die richtlijn stelt strengere eisen aan rioolwaterzuiveringsinstallaties en slibverwerkers; zij moeten meer verontreinigingen verwijderen en zo ook de lozing van onder meer fosfaat beperken. SNB onderzoekt al zo’n tien jaar hoe het fosfaat, en andere stoffen, uit slibas kan halen. De slibverwerker inventariseerde in diverse technologieën, maar tot nu toe lukte het niet om fosfor op grote schaal terug te winnen. SNB deed proeven met het slibas in de pilotinstallatie van SusPhos. Hieruit kwamen positieve resultaten: meer dan 80 procent van het aanwezige fosfaat in slibas kan met deze technologie worden teruggewonnen. In 2024 besloten SNB en SusPhos het project samen verder te ontwikkelen. Speciaal voor de ontwikkeling en het management van de nieuwe fosfaatrecyclinginstallatie richtten de twee bedrijven S&S Feniks op. 

Cement 

SusPhos wil de nieuwe installatie bij SNB bouwen zodat de grondstof ter plekke kan worden gebruikt. Het slibas kan via een pijpleiding aan de fosfaatrecyclinginstallatie worden geleverd. Ook kunnen ze zo gebruikmaken van restwarmte uit de bestaande slibverwerkingsinstallatie. Het fosfaatproduct wordt verkocht aan een Nederlandse afnemer, waarmee SusPhos en SNB in overleg zijn. Voor het cementproduct zien Abma en Bombeeck ook potentiële gegadigden. ‘Op het industriegebied van Port of Moerdijk bevindt zich een aantal cementproducenten waarvoor dit een interessant ingrediënt zou kunnen zijn, maar ook andere producenten in Nederland zijn geïnteresseerd. Bij de normale productie van cement komt veel CO₂ vrij. Door dit circulaire product, met een voetafdruk van 0 kg CO₂ eq per ton, als toevoeging te gebruiken kan de ecologische voetafdruk van de cementproductie afnemen’, aldus Abma. 

’Als je waardevolle stoffen zoals fosfaat uit het slibas kunt terugwinnen, sluit je de cirkel’

Silvester Bombeeck, SNB  

Het terugwinnen van fosfaat uit slibas is volgens Bombeeck belangrijk om de Europese afhankelijkheid van buitenlandse fosfaaterts terug te dringen. SNB verwerkt jaarlijks ongeveer 420.000 ton ontwaterd zuiveringsslib. Dat is bijna 30 procent van het totale slibaanbod in Nederland. De nieuwe installatie in Moerdijk zou 40 kton slibas kunnen verwerken. ‘Hiermee kunnen we voorzien in 80 procent van de Nederlandse fosfaatbehoefte in de landbouw [9 kiloton in 2023, red.]. Als al het slibas in de EU op deze manier verwerkt zou worden, kan de import van fosfaat worden gehalveerd.’

Daarbij wijzen Bombeeck en Abma ook op de CO₂-reductie die het circulaire proces oplevert. Met deze productiecapaciteit kan een CO₂-reductie van 23 kiloton per jaar worden behaald. Beide partijen hopen begin 2026 de benodigde vergunningen binnen te hebben. Naar verwachting is in het tweede kwartaal van dat jaar de engineering afgerond, waarna een definitieve investeringsbeslissing kan worden genomen.