Als je over het kleine industrieterrein in Grootegast loopt, verwacht je niet een bedrijf(je) aan te treffen dat bezig is om de rubberindustrie op zijn kop te zetten. Ergens tussen honderden rekken met tweedehands dakpannen staat het pand van New Born Rubber, een start-up met vier medewerkers die sinds 2021 werkt aan het recyclen van rubber – en met succes. ‘Wij kunnen heel veel verschillende soorten rubbers recyclen’, vertelt medeoprichter Remko Bloembergen. ‘En we maken hier hoogwaardige producten van die zo dicht mogelijk bij het originele product liggen.’ 

Dat is best knap, want rubber recycling is een lastige klus. Rubber bestaat uit polymeerketens die aan elkaar zijn verbonden met zwavelbruggen en dat maakt het materiaal ontzettend stevig en flexibel. Maar die robuustheid maakt het ook lastig om rubber te recyclen. Tenminste, tot nu toe. Want de laatste jaren zijn hebben zowel onderzoekers als bedrijven flink stappen vooruitgezet.  

Korrels  

Voor New Born Rubber startte het allemaal met een bezoek aan hoogleraar chemische technologie Francesco Picchioni van de Rijksuniversiteit Groningen. ‘We waren eigenlijk van plan om in de plastic recycling te duiken’, vertelt Bloembergen. ‘Maar die markt bleek erg ingewikkeld. Francesco had net een nieuwe manier gevonden om rubber te recyclen, en daar werden wij erg enthousiast van.’ De maanden na het bezoek verdiepte het team zich in de rubberindustrie, en gingen ze aan de slag met de techniek. ‘We waren als puppy’s en grepen alles aan wat op ons pad kwam’, vertelt projectleider Remco van Leeuwen. ‘We verbeterden de techniek, en alle rubbers die binnen kwamen werden uitgebreid geanalyseerd en in ons systeem getest. Zo hebben we een hele hoop data weten te verzamelen.’

‘We waren als puppy’s en grepen alles aan wat op ons pad kwam’

Remco van Leeuwen, New Born Rubber 

Deze berg data kan goed van pas komen. Want hoewel we inmiddels weten hoe rubber eruitziet, zijn rubbers erg divers en worden er vaak nog andere componenten, zoals vulstoffen aan toegevoegd. Hierdoor is de precieze samenstelling van het materiaal soms lastig te bepalen, en dat maakt recycling lastig. ‘Op grote schaal zien we eigenlijk nog geen echte hoogwaardige recycling’, vertelt Pieter Billen, hoogleraar chemische technologie aan de Universiteit Antwerpen. ‘De meeste rubber komt van autobanden, en die worden voornamelijk vermalen tot korrels die we onder ons asfalt of in kunstgrasvelden stoppen. Dit zou je mechanische recycling kunnen noemen, maar het is wel erg laagwaardig.’ En zelfs aan deze vorm lijkt een einde te komen door nieuwe EU-regulering. Billen: ‘Ik verwacht dat het gebruik van los granulaat over een paar jaar niet meer is toegestaan, want we zien dat er veel chemicaliën en microplastics vrijkomen uit deze korrels.’ Hij kijkt daarom ook naar manieren om dit granulaat schoner te maken: ‘We proberen dit met een coating, zodat de toxische elementen niet vrij kunnen komen.’  

Radicaalchemie 

In Grootegast maken ze ook gebruik van mechanische recycling, maar wel op een andere manier. De exacte details geven ze vooralsnog liever niet. ‘Wij breken de rubbers in een extruder op hoge temperatuur af tot losse bouwstenen’, vertelt Bloembergen. Dit zijn dan kortere polymeren die nog wel dubbele bindingen bevatten. ‘In dezelfde stap kunnen we deze bouwstenen ook weer aan elkaar lijmen tot vertakte polymeren.’ Zo ontstaat er een viskeuze rubberachtige substantie, die ze verder kunnen aanpassen aan de wensen van de klant. ‘Alle dubbele verbindingen zitten er nog in, dus je kunt het weer vulkaniseren tot je een rubber krijgt die lijkt op het origineel.’

‘Ik zie in de industrie een sterke push richting pyrolyse van rubber’

Pieter Billen, Universiteit Antwerpen 

Maar er zijn ook andere manieren. Aan de Universiteit Twente wordt bijvoorbeeld gekeken naar chemisch recyclen. ‘Je wilt het netwerk in het rubber eigenlijk devulkaniseren’, vertelt Anke Blume, hoogleraar elastomer technology and engineering. ‘Als je de polymeren afbreekt tot losse ketens, kun je het netwerk daarna weer opbouwen.’ Dit doet Blume met radicaalchemie. ‘De zwavelverbindingen zijn redelijk zwak, die kunnen we op hoge temperatuur breken. Met behulp van zwavelradicalen zorgen we er dan voor dat de bruggen niet weer vormen.’ Het probleem met dit systeem is dat je de radicalen op de juiste plek moet krijgen. ‘Normaal laten we rubberkorrels weken in een oplossing, maar het duurt lang voordat de chemicaliën in het materiaal doordringen’, zegt Blume. Daarom werkt ze nu aan een andere oplossing: ‘We willen microcapsules met devulkaniserende middelen in de rubbers verwerken. Deze capsules kunnen we dan tijdens het recyclen openen, en de bouwstenen terugwinnen. Maar dan moeten de capsules natuurlijk niet breken tijdens het gebruik.’ 

Levulinezuur 

Nog een andere aanpak is het helemaal afbreken van de rubber naar individuele monomeren, of zelfs nog kleiner. ‘Ik zie in de industrie een sterke push richting pyrolyse van rubber’, vertelt Billen. Dit kan best een interessante aanpak zijn. ‘Er zijn bedrijven die rubber nu zo ver afbreken dat je een nafta-achtige olie krijgt. Deze kun je dan weer bijmengen in nafta krakers om allerlei producten te maken zoals isopreen en butadieen, waar je weer rubber van kunt maken.’ En het proces levert ook zogenoemde zwarte koolstof op. Billen: ‘Dit kun je na enkele transformaties ook wel weer gebruiken, maar je verliest wel wat functionaliteit.’ Dit hele proces is echter wel vrij energie-intensief. Daarom denkt Billen zelf dat het ook iets minder radicaal kan. ‘Wij gebruiken ozonolyse om rubber af te breken. De rubberkorrels worden in een reactor gestopt waar we ozon doorheen borrelen, en dat knipt het rubber op tot hoofdzakelijk levulinezuur en barnsteenzuur. Dit zijn mooie startmaterialen voor andere producten.’ 

‘We willen microcapsules met devulkaniserende middelen in de rubbers verwerken’

Anke Blume, Universiteit Twente  

Welke techniek je ook kiest, het grote probleem is de variatie in de aangeleverde rubbers. ‘Alleen in banden zitten al veel verschillende soorten rubbers’, verteld Blume. ‘Dus je ziet soms vervuiling in je recyclaat dat je eigenlijk niet wilt.’ Bij New Born Rubber proberen de medewerkers vooraf uit te zoeken wat er in de aangeleverde materialen zit. ‘We vragen klanten om ons gegevens te sturen’, zegt Van Leeuwen. ‘Hoe meer zij sturen, hoe sneller wij ons proces goed kunnen inrichten en hoe dichter we bij het originele product komen.’ Door het delen van deze informatie is het al gelukt om een aantal klanten rubbers te leveren die ze in hun proces kunnen bijmengen. ‘In sommige gevallen kunnen ze tot wel 25 procent van onze gerecyclede rubbers bijmengen’, vertelt Van Leeuwen. ‘Dat scheelt natuurlijk al enorm.’ Maar is het dan echt niet mogelijk om iets te maken wat volledig uit gerecycled rubber bestaat? Blume: ‘Dat is erg lastig, omdat er zo veel eisen worden gesteld aan producten. En dat is logisch, zeker als je denkt aan autobanden. Die moeten goed kunnen blijven werken en zoveel krachten weerstaan. Die kwaliteit halen we nu simpelweg niet met alleen gerecycled rubber.’ 

Zolen  

Toch heeft New Born Rubber al enkele producten op de markt – al zijn ook deze vaak wel gemengd met vers rubber. ‘Het zou een beetje gek zijn als wij als recyclingbedrijf niks met onze reststromen doen’, zegt Bloembergen. Dus presenteerde het bedrijf onder meer een fietskrat gemaakt van binnenbanden en slippers van restjes rubber. Ook hebben ze samengewerkt met een fabrikant van woolboots. Bloembergen lacht: ‘Wij hebben zolen voor ze gemaakt, maar die waren te mooi! Ze konden niet zien dat het gerecycled rubber was, dus we moesten het wat grover maken.’Een andere mooie samenwerking was met een Italiaans bedrijf dat de zolen van klimschoenen vervangt. ‘Die gebruiken nu 25 procent recyclaat in hun zolen, en de gebruikers merkten geen verschil. Dat is natuurlijk het grootste compliment.’ Ze willen graag opschalen, maar regels blijken nog een obstakel. ‘We willen volgend jaar een echte fabriek draaiend hebben, maar het is moeilijk om een locatie te vinden.

’Gebruikers merkten geen verschil. Dat is natuurlijk het grootste compliment’

Remko Bloembergen, New Born Rubber 

Veel regels voor bedrijven zijn gericht op producerende bedrijven, niet op recyclingbedrijven.’ Billen ziet dit vaker, maar verwacht wel dat dit de komende tijd zal verbeteren: ‘Je ziet dat nieuwe wetgeving recycling makkelijker maakt, en hopelijk de weg vrij maakt voor goeie initiatieven.’ Bloembergen blijft in ieder geval optimistisch: ’Er is ontzettend veel vraag naar rubber recycling. En die vraag willen wij graag beantwoorden.’