Jadariet is een mineraal dat relatief propere lithiumwinning toelaat. Toch botsen de plannen voor een mijn in de Jadarregio in West-Servië, waar de ondergrond boordevol zit met het mineraal, op grote weerstand. Dat de kwestie volledig gepolitiseerd is, helpt ook al niet. Een documentaire van Peter Tom Jones (KU Leuven), een pleitbezorger van verantwoorde mijnbouw in Europa, dreigt daardoor een averechts effect te hebben. 

Hij houdt een donker stuk gesteente voor het oog van de camera. Op het oppervlak zijn tal van witte spikkels te zien. Het is jadariet, een lithiumhoudend mineraal. ‘Vergeleken met andere mineralen is het easy peasy om hier lithium uit te halen. Het laat mijnbouw toe met een minimale milieu-impact.’ 

De man met het stuk gesteente in zijn hand heet Peter Tom Jones. C2W | Mens & Molecule sprak Jones eind 2023 al uitgebreid over zijn vorige documentaire Made in Europe: From mine to electric vehicle. Jones werkt niet voor een mijnbouwfirma, maar voor de KU Leuven. Aan de Vlaamse universiteit leidt hij het Instituut voor Duurzame Metalen en Mineralen (SIM²). Dat doet onder meer onderzoek naar verantwoorde mijnbouw voor grondstoffen die nodig zijn in de huidige energietransitie. Om niet meer helemaal afhankelijk te zijn van het buitenland – lees: van China – wil de EU tegen 2030 minstens 10 procent van de kritieke grondstoffen zoals lithium uit eigen bodem halen. Dat kan onder meer via mijnbouw, want op verschillende plekken in Europa zitten er grote lithiumvoorraden in de ondergrond. En een van de grootste ligt onder de Jadarvallei, in het westen van Servië. Dat is dankzij de aanwezigheid van jadariet, dat naar de regio werd vernoemd. De ertsen zijn daardoor bijzonder rijk aan lithium. Ruwe schattingen gaan uit van een potentiële jaaropbrengst goed voor de productie van accu’s voor 1 miljoen elektrische auto’s. 

Protest

Maar om dat ‘witte goud’ naar boven te halen in Jadar, moet er een mijn worden aangelegd. En dat is – zacht uitgedrukt – niet naar de zin van veel Serviërs, of ze nu in deze landelijke regio wonen of er ver vandaan in de hoofdstad Belgrado.