Jonge mannen, onder de dertig, vragen steeds vaker om sterilisatie, claimt de NOS. Dat zou blijken uit een rondgang van de nieuwsorganisatie langs ‘haast alle urologieklinieken in Nederland’.  

Goh, denkt u nu, waarom zouden jonge mannen steeds vaker een knip in hun zaadleider willen? Maken ze zich steeds vaker zorgen over de overbevolking en de gevolgen daarvan voor onze planeet? Of zijn ze misschien steeds vaker hedonistisch ingesteld? Helaas zijn dat de verkeerde vragen. Wat u in de eerste plaats zou moeten vragen, is namelijk: wat betekent ‘steeds vaker’? En over hoeveel jaar bekeken? Als vorig jaar honderd jonge mannen hun zaadleider lieten dichtbranden en dit jaar zijn het er twee meer, dan is dat wellicht al ‘steeds vaker’. Waren het er vorig jaar drie en dit jaar zes, dan is dat een verdubbeling. Toch is dat niet erg verontrustend.   

Een van de dingen die journalisten nogal eens vergeten, is goed te kijken naar de cijfers achter een verhaal. (‘Nogal eens, hoe vaak dan?’, moet u nu eigenlijk vragen, maar dat antwoord moet ik u schuldig blijven.) Op een urologiewebsite las ik onlangs dat een screening op prostaatkanker met behulp van een bloedtest (PSA-test) de sterfte aan prostaatkanker met 20 tot 35 procent vermindert. Maar wat betekent dat in de praktijk? Een Amerikaans onderzoek uit 2018 liet zien dat je dertien jaar lang duizend mannen moet screenen om 1,3 levens te sparen.  

‘Vraag je bij een indrukwekkend percentage altijd af, wat dat betekent in absolute getallen’ 

De mannen met een ‘verdachte’ PSA-waarde moeten echter jaren leven met de gedachte dat hun langzaam groeiende tumor wellicht ooit verandert in een kwaadaardig, levensbedreigend gezwel. Dit kan leiden tot onnodige operaties met grote risico’s op ingrijpende neveneffecten. En dat terwijl 95 procent van de mannen met prostaatkanker uiteindelijk overlijdt aan iets anders.  

Inmiddels gaan er stemmen op voor meer selectieve screening van risicogevallen en ook de behandelingen worden wat minder rigoreus, maar u snapt de boodschap: vraag je bij een indrukwekkend percentage altijd af, wat dat betekent in absolute getallen. Omgekeerd is het bij absolute getallen belangrijk te weten, hoe die zich verhouden tot het geheel. Honderden zieke mensen in je spreekkamer hebben is echt wat anders dan honderden zieke mensen in heel Nederland.  

Niet dat cijfers altijd alles zeggen. Mijn vader, huisarts, zei altijd: statistiek zegt niets over individuele patiënten. Wat hij bedoelde: stel geen overhaaste diagnose op basis van statistische verwachtingen, maar kijk altijd naar de specifieke klachten en eigenschappen van een patiënt. Wijze woorden, want je zult maar horen tot die 1,3 op de duizend. Dat wordt steeds vaker vergeten.