Om alzheimer te bestrijden moet je de complete genetische expressie een schop geven in plaats van één enkele component. Bij muizen werkt het, melden Claes Wahlestedt en collega’s van de universiteit van Miami deze week in PNAS.

Met de opmerking dat het na vijftien jaar en honderden mislukte klinische tests wel duidelijk is dat de one-target-one-disease approach gewoon niet werkt bij alzheimer - iets waar het laatste woord nog wel niet over zal zijn gezegd.

Wahlestedts alternatief is een epigenetische ingreep. Hij remt histondeacetylases (HDAC’s), enzymen die acetylgroepen verwijderen van de lysinebouwstenen van histonen. DNA zit van nature opgerold rond zulke histonen, en zonder de acetylgroepen komt het wat strakker te zitten en is het moeilijker af te lezen. Wat Wahlestedt dus in feite doet, is de expressie vergemakkelijken van álle genen die toevallig opgerold zitten op een histon dat toevallig gevoelig is voor het desbetreffende deacetylase.

Hij gebruikt er M344 voor, een klein molecuul dat in 1999 voor het eerst werd gesynthetiseerd en inmiddels gewoon in de handel is. M344 kan de bloed-hersenbarrière passeren en is al vaker ingezet als HDAC-inhibitor. Waarom Wahlestedt uitgerekend dit molecuul koos en niet een van de vele andere bekende HDAC-remmers, blijft vaag. Er staat in zijn publicatie echter wel iets over ‘minder giftig dan andere’, wat doet vermoeden dat er wel degelijk een selectieprocedure aan vooraf is gegaan.

M344 blijkt een klein beetje selectief: het remt zes van de elf bekende HDAC’s. En kennelijk zijn dat precies degene die je nodig hebt om de expressie van een hele reeks alzheimergerelateerde genen in positieve zin bij te stellen. Een van de meest opvallende gevolgen is dat het metabolisme van amyloïde-precursoreiwit (APP) een beetje verschuift, waardoor de afbraakproducten een lager percentage plaquevormende componenten bevatten. Je krijgt dus ook minder plaques, maar dat is lang niet het enige effect.

Bij muizen blijkt het spul zelfs de merkbare symptomen van alzheimer enigszins te kunnen terugdraaien.

Ongetwijfeld beínvloedt M344 ook de expressie van genen die helemaal niets met alzheimer te maken hebben. Het kan haast niet anders dan dat dit tot bijwerkingen leidt, maar daar lijkt Wahlestedt nog niet naar te hebben gekeken. Het is dus zeer de vraag of je in de praktijk iets hebt aan M344. Maar het bewijst in elk geval dat het aanpakken van meerdere’alzheimergenen’ tegelijk in principe een uitstekend idee is.

bron: PNAS