Aan het effect op het bacteriële metabolisme zie je het snelst of een nieuw antibioticum ook echt een nieuw werkingsmechanisme vertoont. Zelfs wanneer die werking niet rechtstreeks met het metabolisme heeft te maken, stellen ETH-onderzoekers Mattia Zampieri, Uwe Sauer en collega’s in Science Translational Medicine.

Het idee is dan dat je op je bacterie eerst alle beschikbare antibiotica uittest waarvan je al weet hoe ze werken. Op een aantal vaste tijden na de toediening stuur je een monster van de bacteriecultuur door de massaspectrometer en kijkt welke pieken zijn veranderd. Zo krijg je een soort vingerafdruk van het werkingsmechanisme, zonder dat je per se hoeft te weten wat die pieken precies voorstellen.

Van elk nieuw antibioticum neem je ook zo’n vingerafdruk op. Wijkt die af van alles wat je eerder hebt verzameld, dan heb je waarschijnlijk een geheel nieuw werkingsmechanisme te pakken. En, met een beetje geluk, de aanzet tot een geheel nieuwe klasse antibiotica waartegen nog nergens resistentie bestaat.

Het grote voordeel is dat deze methode zich uitstekend leent voor snelle, geautomatiseerde high-throughputanalyses van grote aantallen moleculen.

De Zwitsers hebben het uitgetest door 62 bekende antibiotica tegen tuberculose los te laten op Mycobacterium smegmatis, een snelgroeiend familielid van de tuberculosebacil. Ales bij elkaar omvatte die collectie 17 verschillende werkingsmechanismes.

De zo verkregen profielen werden vergeleken met die van 212 moleculen die door farmaconcern GlaxoSmithKline ooit waren geïdentificeerd als mogelijke middelen tegen tuberculose. De afbeelding laat als voorbeeld GSK1066288A zien.

Ruim driekwart bleek één van die 17 bekende mechanismes te volgen, ook al leken ze qua molecuulstructuur niet op een van de 62 bekende antibiotica. Nog eens 33 moleculen werkten gewoon niet.

Maar er bleven er 16 over waarvan de vingerafdruk niet leek op die van een van de eerste 62. Bij zes daarvan kwamen de vingerafdrukken onderling wel zo’n beetje overeen. Een daarvan, werktitel GSK2623870A (niet afgebeeld), bleek bij nader onderzoek inderdaad te leiden tot een nog onbekende verstoring van het vetzuurmetabolisme. Wordt vervolgd.

bron: C&EN