Mensen maken hun bloedstamcellen aan in hun beenmerg omdat ze daar het beste worden beschermd tegen uv-straling. Dat vermoeden uit Harvard-onderzoeker Leonard Zon deze week in Nature.

Dat beenmerg dient als ‘hematopoietische niche’ bij alle gewervelde dieren die op het land leven. Maar bekend is dat de bloedstamcelproductie tijdens de vroege embryonale ontwikkeling een paar keer naar een ander orgaan verhuist voordat ze in de botten belandt. En bij vissen hebben de graten er helemaal niets mee te maken en komen de bloedstamcellen uit de nieren.

Dat laatste zette postdoc Friedrich Kapp op het juiste spoor. Hij bestudeerde (transparante) zebravislarven onder de microscoop en merkte dat iets het zicht op de nieren belemmerde. Dat ‘iets’ bleek een laag melanocyten die er als een soort paraplu overheen leek te zitten.

Melanocyten zijn pigmentcellen die ook bij de mens de huid een bruine kleur geven, en dáárvan is bekend dat het een bescherming tegen uv-straling is. Kapp vermoedde dat ze daar bij die vissen eveneens voor dienen. En inderdaad vond hij bovengemiddeld veel DNA-schade in bloedstamcellen van gemodificeerde zebravissen, die geen melanocyten aanmaakten.

Het zelfde zag hij gebeuren als hij de visjes van onderen belichtte, wat normaal tijdens een vissenleven nooit gebeurt.

Achteraf hebben hij en zijn collega’s zo’n melanocytenparaplu aangetroffen bij elke vissoort waarin ze tot nu toe hebben gezocht, en bijvoorbeeld ook in kikkervisjes.

Eerder is wel geopperd dat de botten beschermen tegen ioniserende straling uit het heelal, maar die wordt grotendeels weggevangen door de atmosfeer. Dat uv-straling de bloedstamcellen ook beschadigt, is een effect dat tot voor kort behoorlijk lijkt te zijn onderschat.

Maar volgens Zon verklaart het een hoop. Zebravisjes zwemmen in helder water, vlak onder de oppervlakte. De uv-component van zonlicht wordt door het water gedeeltelijk afgevangen, maar er blijft genoeg over om de melanocyten bezig te houden. Op land vang je echt de volle mep, en komt het ook van opzij zodat de paraplu niet genoeg bescherming meer biedt. Dieren met een hematopoietische niche die per ongeluk al naar het beenmerg was verhuisd, waren evolutionair in het voordeel op het moment dat ze het land op kropen.

bron: Harvard