Dat het maar niet lukt om een bruikbaar vaccin tegen hepatitis C te maken, komt onder meer omdat het populairste doeleiwit veel flexibeler is dan gebruikelijk. Dat maakt het onbruikbaar als kweekbodem voor antilichamen, suggereren onderzoekers van het Scripps-instituut in PNAS.

Naar zo’n vaccin wordt al tientallen jaren gezocht. Wereldwijd zijn naar schatting 150 miljoen mensen besmet met hepatitis C, en jaarlijks overlijden er 700.000 aan de door dit virus veroorzaakte leverschade. Er bestaan tegenwoordig wel antivirale middelen tegen maar die zijn extreem duur, en bovendien worden de gevolgen van de infectie vaak pas zichtbaar als het al veel te laat is.

Een preventief vaccin zou in principe veel goedkoper moeten zijn. Er zijn er al verschilende uitgeprobeerd, die inderdaad bleken te leiden tot een bemoedigend hoge productie van antilichamen. Alleen bleken die antilichamen vervolgens weinig bescherming te bieden tegen het échte virus.

Mansun Law, Ian Wilson en collega’s denken nu te weten hoe dit komt. Bijna alle recente kandidaatvaccins richten zich op E2, een eiwit dat op de buitenkant van het virus zit en zorgt voor de koppeling met een te infecteren levercel. Omdat het daarbij precies op een receptor van die cel moet passen, is de aminozuurvolgorde bij alle stammen van het virus zo goed als identiek. Voor een vaccin is dat uiteraard handig.

Voor het onderzoek gebruikt men meestal geen E2 uit het echte virus, maar een ‘losse’ recombinantversie die in het lab kan worden gesynthetiseerd. Op papier zou de receptor-bindingsplek van recombinant-E2 er precies hetzelfde uit moeten zien als die van virus-E2.

Maar een combinatie van elektronenmicroscopie en computersimulaties laat nu zien dat die bindingsplek zeer flexibel is en voortdurend van vorm verandert. Vermoedelijk maakt het immuunsysteem enthousiast antilichamen aan tegen elke vorm die het tegenkomt.

Onderzocht wordt nog of het échte, virale E2 ook zo flexibel is, maar je mag verwachten van niet. Het zal wel door de rest van het virus in één bepaalde vorm worden gedwongen, namelijk de vorm die op de receptor past. Antilichamen die toevallig passen op die ene vorm zullen er effectief tegen zijn - en dat is een kleine minderheid van de totale door recombinant E2 veroorzaakte antilichamenproductie. Geen wonder dat die vaccins zo weinig hielpen.

Gezocht wordt nu naar een manier om recombinant E2 dusdanig te modificeren dat de flexibiliteit verdwijnt en het eiwit continu de juiste vorm aanneemt, ook zonder het virus.

bron: Scripps Research Institute