Verrijk een traditioneel doch dubieus Chinees medicijn met glucose en je hebt een molecuul dat selectief kankercellen aanpakt. In elk geval bij muizen, schrijven Jun O. Liu en collega’s van Johns Hopkins University in Angewandte Chemie.

Ze hebben het over een extract van de plant Tripterygium wilfordii, ook bekend als lei gong teng of thunder god vine. Het heeft een dempende werking op het immuunsysteem en wordt daarom gebruikt als ontstekingsremmer (dus pijnstiller) en bij de behandeling van autoimmuunziektes. Ook staat vast dat het de groei van sommige tumoren remt.

De bijwerkingen van het Chinese extract zijn echter dusdanig dat in Westerse landen het gebruik dringend wordt afgeraden - in Nederland schijnt het niet eens meer te koop te zijn. Pogingen om van de actieve component, een klein molecuul genaamd triptolide, een geneesmiddel in Westerse stijl te maken zijn tot nu toe eveneens gestrand op de toxiciteit. Daar komt nog bij dat pure triptolide slecht in water oplost.

Vijf jaar geleden ontdekten Liu en collega’s wat triptolide precies doet. Het bindt irreversibel aan het eiwit XPB, een subunit van de transcriptiefactor TFIIH, en maakt zo de vertaling van DNA naar RNA onmogelijk. Helaas doet het dat in álle cellen, ook de gezonde.

Liu’s idee was nu om aan triptolide een glucosemolecuul te zetten. Ten eerste verbetert dat de oplosbaarheid sterk, ten tweede is de combinatie attractief voor kankercellen die glucose plegen te slurpen om aan hun uit de hand gelopen energiebehoefte te voldoen.

In eerste instantie synthetiseerde hij vijf van die ‘glutriptolides’, telkens met een ander verbindingsstuk tussen triptolide en glucose. Pure TFIIH bleken ze geen van allen meer te binden, maar ze remden wél de groei van een kweekje van embryonale niercellen. Kennelijk werken ze pas als na aankomst in de cel de glucose er weer van af wordt gehaald, wat gezien de mogelijke bijwerkingen goed nieuws is.

De beste van de vijf, glutriptolide 2, blijkt de groei van tumorcellen in vitro acht keer zo sterk te remmen als die van gezonde cellen.

Liu heeft het ook al uitgeprobeerd bij muizen die prostaatkankercellen ingespoten hadden gekrijgen. Ten eerste bleek de veilige dosis van glutriptolide 2 vijfmaal zo hoog als die van triptolide. Ten tweede hielpen beide stoffen de muizen van hun tumoren af. Maar toen de triptolide-injecties werden gestaakt kwam de kanker meteen weer terug terwijl het bij glutriptolide 2 drie weken duurde.

Duidelijk is dat glutriptolide nog lang niet klaar is om op mensen te worden getest, maar dat het zeer de moeite is om verder aan deze moleculen te gaan sleutelen.

bron: Johns Hopkins Medicine