Zur Hausen, Barré-Sinoussi en Montagnier delen prijs voor medicijnen
Drie Europese onderzoekers mogen dit jaar de Nobelprijs voor geneeskunde verdelen. De helft gaat naar de Duitser Harald zur Hausen, die ontdekte dat het humaan papillomavirus verantwoordelijk is voor baarmoederhalskanker. De andere helft gaat naar de Franse ontdekkers van het hiv-virus: Françoise Barré-Sinoussi en Luc Montagnier.
Het lijkt een keuze die vrijwel niemand had verwacht. In haar uitleg benadrukt het Nobelprijscomité vooral het belang van beide ontdekkingen voor de volksgezondheid.
De ontdekkingen dateren allebei uit het midden van de jaren tachtig. Zur Hausen vermoedde allang eerder dat het papillomavirus (hpv) een rol bij baarmoederhalskanker speelde. Dat idee ging toen volkomen tegen de wetenschappelijke consensus in. Om zijn gelijk te bewijzen ging Zur Hausen op zoek naar fragmenten van hpv-DNA die in het genoom van de tumorcellen moesten zijn ingebouwd. Na meer dan tien jaar zoeken vond hij die ook. De ontdekking heeft recent geleid tot de ontwikkeling van vaccins, die baarmoederhalskanker de wereld uit zouden moeten helpen.
Montagnier en Barré-Sinoussi wisten in 1984 als eersten te achterhalen waar de toen nog raadselachtige aandoening aids door werd veroorzaakt. Dat deden ze door cellen te kweken uit de gezwollen lymfeklieren die karakteristiek zijn voor het eerste stadium van de ziekte. In die cellen ontdekten ze activiteit van het enzym reverse transcriptase, een aanwijzing dat er een retrovirus aan het werk was. Dat bleek dus hiv te zijn. Volgens het Nobelpijscomité heeft de wetenschap nog nooit zó snel de oorzaak van een nieuwe ziekte achterhaald en er nog medicijnen tegen ontwikkeld ook.
Overigens leidde de ontdekking indertijd tot een bittere controverse tussen Montagnier en zijn Amerikaanse collega Robert Gallo, die ook beweerde dat hij hiv als eerste had ontdekt maar die er van verdacht werd dat hij Franse kweekjes had gejat. De ruzie werd op het oogste niveau uitgevochten; uiteindelijk moesten de Franse president Francois Mitterrand en zijn Amerikaanse collega Ronald Reagan er persoonlijk aan te pas komen om de boel te sussen.
Uiteindelijk gaven beide wetenschappers knarsetandend toe dat de ander een belangrijke rol had gespeeld bij de ontdekking van hiv. Later hebben ze nog vaak samengewerkt. Tegenwoordig wordt Montagnier echter vrij algemeen beschouwd als de echte ontdekker. Dat hij de Nobelprijs heeft gekregen terwijl Gallo in de aankondiging niet eens wordt genoemd, vormt daarvan de ultieme bevestiging.
Nog geen opmerkingen