Vrouwtjesmuggen genetisch wijzigen in mannetjes is de ultieme manier om de verspreiding van zika- en andere virussen tegen te gaan. En dankzij CRISPR-Cas9 moet het te doen zijn, schrijven onderzoekers van Virginia Tech in een review-artikel in Trends in Parasitology.

Ze wijzen er nog eens op dat mannetjesmuggen om te beginnen geen bloed zuigen en dus geen virussen overbrengen, en dat onvoldoende vrouwtjes funest zijn voor het voortbestaan van een muggenpopulatie. ‘Maleness is the ultimate disease refractory phenotype’, zo vatten ze het samen.

Ze bouwen voort op hun ontdekking, vorig jaar, van de ‘M-factor’ die bij de mug Aedes aegypti de ontwikkeling start van mannelijke geslachtskenmerken. Die geslachtsbepaling werkt niet bij alle muggen hetzelfde; Anopheles-muggen hebben bijvoorbeeld zichtbaar verschillende X- en Y-chromosomen maar bij Aedes-soorten zien de geslachtsbepalende chromosomen er allemaal hetzelfde uit.

A.aegypti was de eerste mug waarvan de M-factor exact kon worden gelokaliseerd. Het blijkt maar één gen te zijn, genaamd Nix, dat mannetjes wel hebben en vrouwtjes niet. Ergens vroeg in de ontwikkeling van de muggenlarf stuurt het de ontwikkeling van onder meer geslachtsorganen en voelsprieten aan; hoe dat precies gaat is overigens nog steeds een raadsel. Schakel je het bij mannelijke embryo’s uit met CRISPR-Cas9, dan krijgen ze vrouwelijke geslachtskenmerken. Introduceer je het bij vrouwtjes, op een willekeurige plek, dan gaan ze er als mannetjes uit zien.

Er lopen al jaren proeven met het kweken en uitzetten van gemodificeerde, steriele mannetjesmuggen. De auteurs suggereren om, als je toch genetisch aan het sleutelen bent, meteen het Nix-gen mee te nemen. Alle muggen die je kweekt zijn dan mannetjes, wat je achteraf de moeite bespaart om de vrouwtjes er tussen uit te halen.

Maar Nix-modificatie zou ook voor steriliteit in de plaats kunnen komen. Juist omdat het maar één gen is, is dat gemakkelijk te doen. Je zou het dan zo moeten regelen dat gemodificeerde mannetjes een dominant Nix-gen doorgeven aan al hun nakomelingen. Een gewone vrouwelijke mug, die er mee paart, brengt dan alleen mannetjes voort die zelf weer hetzelfde effect hebben op ándere vrouwtjes.

Moet kunnen.

bron: VirginiaTech