In de VS zijn transgene zebravisjes gekweekt waaraan je letterlijk kunt zien of de slechte cholesterol hun aderen laat dichtslibben. Perfect om de werkzaamheid van antioxidanten en andere middeltjes snel te meten, claimen Yuri Miller (UC SanDiego) en collega’s in het Journal of Clinical Investigation.

Hun uitvinding (octrooi aangevraagd) berust op de waarneming dat beginnende atherosclerose wordt gekenmerkt door oxidatie van het ‘slechte’ LDL-cholesterol, waarbij bijvoorbeeld malondialdehyde ontstaat.

Het idee is nu om de zebravisjes te voorzien van een gen dat codeert voor een antilichaam dat bindt aan dat geoxideerde LDL. Dat antilichaam, genaamd IK17, is ooit geïsoleerd uit een menselijke patiënt die een ernstig probleem met zijn kransslagaders had.

Voor de gelegenheid werd de genetische code uitgebreid met een sequentie die codeert voor groen fluorescerend kwalleneiwit (GFP). Bovendien werd een promoter toegevoegd die het extra gen pas tot expressie laat komen wanneer de visjes minimaal een uur lang hebben rondgezwommen in water van 37 graden Celsius. De normale zebravis-kweektemperatuur bedraagt 28 graden, en onder die omstandigheden doet het gen niets.

Het experimentele gedeelte komt er vervolgens op neer dat je de visjes een aantal dagen op een cholesterolrijk dieet zet. Daarna geef je ze een ‘hitteschok’(een uurtje bij 37 graden, dus) zodat ze een hoeveelheid IK17 met GFP aanmaken. Vervolgens kun je aan de groene kleur aflezen waar dat IK17 zich ophoopt. Dat zijn dus tevens de plekken waar het geoxideerde LDL zich heeft opgehoopt.

Voor dat aflezen is het bijzonder handig dat jonge zebravisjes volkomen transparant zijn. Je kunt dus letterlijk zien wat er gebeurt.

Zodra de visjes weer in hun vertrouwde water van 28 graden terug zijn, stopt de aanmaak van het antilichaam. De groene fluorescentie dooft vanzelf weer uit en je kunt dus met dezelfde visjes verder experimenteren. Voor de hand ligt om ze een cholesterolverlager of een antioxidant te voeren en na een aantal dagen te kijken of de LDL-ophopingen zijn afgenomen.

De experimenten hebben overigens bevestigd dat IK17 zelf ook als cholesterolverlager werkt, maar als je de hitteschokken kort houdt is de geproduceerde hoeveelheid waarschijnlijk te klein om het verloop van de proeven meetbaar te beïnvloeden.