Om muizen immuun te maken voor het ebolavirus hoef je maar één gen uit te schakelen. En we weten nu welk gen, blijkt uit een onderzoek dat zojuist in mBio verscheen.

Het gen in kwestie codeert voor een membraaneiwit genaamd Niemann-Pick C1, afgekort NPC1, dat betrokken is bij het transport van cholesterol en andere grote moleculen in de cel. Het zit onder meer in de membranen van lysosomen, de ‘afvalverwerkingscentrales’ die ronddrijven in het cytoplasma, en is essentieel om moleculen daar weer uit te krijgen wanneer ze elders nodig zijn. Een defect aan het NPC1-gen leidt bij mensen op termijn tot de zeldzame ziekte van Niemann-Pick type C.

Eerder ontdekten onderzoekers van het Amerikaanse leger, het Albert Einstein College of Medicine en het NKI in Amsterdam al dat het ebolavirus eveneens afhankelijk is van NPC1. Het komt namelijk de cel binnen in een endosoom, dat zich vervolgens tot lysosoom ontwikkelt, en heeft net als cholesterol NPC1 nodig om daar weer uit te komen.

In eerste instantie zagen ze het alleen in vitro gebeuren, maar nu is het ook in vivo aangetoond. ‘Knockout’-muizen waarbij beide kopieën van het NPC1-gen zijn uitgeschakeld, blijken volledig immuun voor ebola. Schakel je maar één kopie uit, dan wordt de muis niet immuun maar wel een stuk minder gevoelig voor infectie.

Aanvullende tests lieten zien dat het echt aan NPC1-gebrek ligt en niet aan de cholesterol die zich door dat gebrek in de lysosomen ophoopt; doe je met medicijnen iets tegen die ophoping, dan blijft de immuniteit gewoon bestaan.

Er zijn ook al wat proefjes gedaan met moleculen waarvan bekend is dat ze NPC1 blokkeren; het effect daarvan was te klein om statistisch significant te zijn, maar dat wil niet zeggen dat er geen betere moleculen zijn te vinden.

Uiteraard duurt het nog jaren eer zoiets op mensen kan worden uitgetest. Het goede nieuws zou kunnen zijn dat het in de praktijk heel lang duurt eer de lysosomen zo vol zitten met cholesterol dat je Niemann-Picksymptomen gaat zien. Kortstondige blokkering van NPC1 totdat de ebola-epidemie is overgedreven, kan dus wellicht niet zo veel kwaad.

bron: US Army Medical Research Institute of Infectious Diseases