Afgelopen juni won de Amsterdamse start-up MycoFarming de Academic Start-up Competition, een wedstrijd voor veelbelovende Nederlandse universiteitsinitiatieven, met hun inzet van oesterzwammen om stikstof uit water te filteren. De zwammen van MycoFarming drijven in zakken op sloten en greppels, waar het verontreinigde water langs hun mycelium stroomt. Dat mycelium neemt stikstof en andere uitgespoelde voedingsstoffen op, waardoor het water schoner wordt terwijl de zwammen groeien. 

Oprichter Juan Cruz Tubio (31) is biologieliefhebber. ‘Als kind zat ik op het voetbalveld en keek ik naar het gras en wat er in de grond gebeurde, in plaats van te voetballen.’ Tijdens zijn minor neurowetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam besefte de Argentijn dat paddenstoelen effectieve afvalopruimers zijn. Tubio: ‘Als er een organisme is dat onze vervuiling al aanpakt, waarom zouden we het dan niet gewoon domesticeren?’ 

Nutriënten uit mest 

Voordat Tubio begon met zijn paddenstoelenkweek las hij een paar honderd artikelen over mycofiltratie en eutrofiëring. ‘Toen heb ik de auteur van een van de beste artikelen, Osayomwanbo Osarenotor, gemaild.’ Deze Nigeriaanse wetenschapper doet onderzoek naar de biologische sanering van afvalwater en was volgens Tubio de eerste die opname van stikstof en fosfor met schimmels in kaart bracht. Tubio verwelkomde Osarenotor als wetenschappelijk adviseur en MycoFarming groeide al snel uit tot een vierkoppig onderzoeks- en engineeringteam. 

‘Als er een organisme is dat onze vervuiling al aanpakt, waarom zouden we het dan niet gewoon domesticeren?’ 

Tubio wil met MycoFarming een oplossing bieden voor de milieubelastende stikstofoverschotten van onder andere de landbouw. Gewassen nemen minder dan de helft van de nutriënten uit mest voor hun groei. De rest komt in het milieu terecht. Om deze verontreiniging te beperken, wilde de Nederlandse overheid in 2025 dat het aantal boerenbedrijven zou afnemen. ‘Maar we kunnen onze boerderijen niet zomaar sluiten. Dan zou de samenleving instorten’, aldus Tubio. ‘Nederland produceert 20 procent van alle vlees- en zuivelproducten die Europa consumeert. Tegelijkertijd is een voedingsstof als fosfor niet-hernieuwbaar en kost deze veel geld en energie om te winnen.’ Verspillen is dus óók onverantwoord. Volgens Tubio is het kiezen tussen twee kwaden. ‘Sluit je de boerderijen, dan stort de samenleving in. Doe je dat niet, dan stort de wereld in.’  

Waterkwaliteit  

MycoFarming komt met een derde optie: het repareren van het stikstoflek. De nutriënten-etende oesterzwammen van MycoFarming kunnen weer worden gebruikt worden als waardevolle grondstof voor de landbouwsector. De startup bevindt zich op dit moment in het Demonstrator Lab, ‘een plek op de VU waar je dingen kunt bouwen en testen’, zoals Tubio dit Amsterdamse ondernemerschapslaboratorium noemt. Nu zijn bedrijf meer en meer paddenstoelen groeit, wijken ze voor de kweekfaciliteiten uit naar een boerderij. Daarnaast werkt MycoFarming samen met startups die landbouwrobots en duurzame verpakkingen produceren. Maar ook met grotere partijen zoals waterbedrijf Waternet en Rijkswaterstaat. Tubio: ‘Sinds dit jaar draaien we proefprojecten om olie en microplastics uit wegstromend regenwater te halen.’ 

‘We draaien proefprojecten om olie en microplastics uit wegstromend regenwater te halen’ 

De volgende stap is nog meer proefprojecten starten. ‘Bijvoorbeeld om te testen hoe onze oesterzwammen diverse afvalstoffen uit bodems filteren die op een andere manier uitspoelen’, legt Tubio uit. ‘We willen ook andere substraattypen produceren die nog efficiënter nutriënten en verontreinigingen opnemen.’ Met als groter doel om over vijf jaar in Nederland overal de waterkwaliteitsnormen te halen. ‘Maar hopelijk kunnen we dat binnen drie jaar.’ Dan moet de overheid wel helpen, aldus Tubio. ‘De bureaucratie heeft ons vertraagd. Bijvoorbeeld toen we een aanvraag indienden bij een overheidsfonds voor initiatieven die Nederlandse problemen aanpakken. Het gaat nota bene om de stikstofcrisis. Maar volgens de beoordelaars waren we niet innovatief genoeg, omdat we geen externe experts konden vinden om onze oplossing te valideren. De knapste koppen zaten immers al in ons team.’