Chemie actueel
Milieuorganisaties juichen: het eerste Europese verbod op hormoonverstoorders is er. Maar onkruidverdelgers amitrol en isproturon gaan om andere redenen in de ban, aldus de EU.
Een historisch besluit’, zei Hans Muilerman van het Pesticide Action Network – een actiegroep waar ook Milieudefensie en Foodwatch bijhoren – in de media. De aangekondigde ban op amitrol en isoproturon, twee octrooivrije onkruidverdelgers, betekent volgens hem het ‘eerste Europese verbod op hormoonverstoorders’.
Maar dat betwist de EU. ‘De terugtrekking is niet gedreven door de hormoonverstorende potentie’, liet woordvoerder Enrico Brivio optekenen. Op de vraag wat wel de reden was, kwam niet meer uitleg dan ‘niet kunnen voldoen aan de voorwaarden voor toelating’. Hoe dan ook, de twee hormoonverstorende herbiciden mogen vanaf eind september niet meer worden verkocht in Europa. Voorraden mag je nog een jaar lang gebruiken.
Schildklier
Hoogleraar toxicologie Martin van den Berg van de Universiteit Utrecht is verrast door het aanstaande verbod. ‘Ik weet dat er in de Europese Commissie een lijst circuleert van bijna dertig stoffen met hormoonverstorende eigenschappen. Maar waarom er nu opeens deze twee worden uitgepikt…?’
Ook André Bannink van de Vereniging van Rivierwaterbedrijven (RIWA) reageert verrast, maar blij. ‘Amitrol zegt me niets, maar isoproturon is voor ons een prioritaire stof. Eens in de twee, drie jaar is er een innamestop nodig voor drinkwater bij Nieuwegein, omdat de concentraties te hoog zijn. Er lopen ook grote Europese projecten om uitspoeling vanaf de Moezeloevers terug te dringen.’
Isoproturon is een veelgebruikte onkruidverdelger bij wintergranen, maar is ook toegelaten als conserveermiddel in coatings. In het water verstoort de stof de voortplanting van waterdieren. Amitrol vindt toepassing in de fruitteelt en in onkruidvrij houden van straten en pleinen. Dit middel beïnvloedt echter ook de werking van de schildklier. Dat levert vooral risico op voor gebruikers, maar ook voor omstanders. Je mag het overigens alleen gebruiken voor de bloei en na de pluk, dus het fruit zelf komt er niet of nauwelijks mee in aanraking.
Van den Berg: ‘De EFSA, de Europese voedsel- en warenautoriteit, noemt de hormoonverstorende effecten als belangrijkste risico’s.’ Chemisch gezien volgen de twee stoffen een ander pad. Amitrol verstoort de synthese van schildklierhormonen door interactie met het enzym schildklierperoxidase. Isoproturon past op een progesteronreceptor en vermindert zo de aanmaak van mannelijke hormonen.
Wellicht formuleert woordvoerder Brivio het verbod cryptisch, omdat hormoonverstoring een heikel onderwerp is in de EU. Na een klacht van Zweden werd de Europese Commissie vorig jaar veroordeeld vanwege het uitblijven van regelgeving. In 2013 hadden er al criteria moeten zijn. Maar de industrie lobbyde hevig tegen een voorstel daarvoor. Zij stelt dat de criteria geen rekening houden met werkelijke blootstellingsrisico’s. EU-commissaris van volksgezondheid Andriukaitis heeft nu beloofd in juni met criteria te komen.
Totaalverbod
De belangrijkste aanleiding voor regelgeving voor hormoonverstoorders is onrust rondom bisfenol A (BPA), een veelgebruikt monomeer dat uit kunststofverpakkingen kan lekken en in het lichaam werkt als het vrouwelijke hormoon oestrogeen. De EU verbood BPA in 2011 in babyflessen en spenen. Zweden, Denemarken en België vonden dit niet ver genoeg gaan en verboden ook BPA in verpakkingen voor peuter- en kleutervoeding. Frankrijk verbood BPA helemaal.
Nederland wacht nu een Europees besluit af. Ook al concludeerde het RIVM in maart dat de blootstelling een factor tien omlaag zou moeten voor zwangere vrouwen. Van den Berg besluit: ‘De tijd dat Nederland vooropliep in preventie is al even geleden.’
Nog geen opmerkingen