Crowdfunding is niet de nieuwe pinautomaat voor de wetenschap. Bij maatschappelijk aansprekende onderwerpen kunnen particuliere donaties wel een mooie aanvulling of een startbedrag voor onderzoek opleveren.

‘Een van onze analisten kan zich sinds de zomer volledig richten op de uitbouw van onze fagenbank. Die start kunnen we maken dankzij de crowdfunding. Doordat we zo in feite al met een project zijn begonnen, verwacht ik dat grotere financiering voor nieuwe projectvoorstellen die hierop voortbouwen gemakkelijker loskomt.’ Aan het woord is Stan Brouns, moleculair microbioloog bij de Technische Uni­versiteit Delft (TU Delft) en wetenschappelijk crowdfunding-pionier.

In het voorjaar van 2017 benaderden journalisten Brouns als deskundige op het gebied van bacteriofagen – virussen die bacteriën infecteren – voor een uitzending van een tv-programma over faagtherapie. De groep van Brouns werkt aan de bacteriële afweer tegen bacteriofagen, waaronder het CRISPR-Cas9-systeem. De verhalen van patiënten die met levensbedreigende, antibioticaresistente bacteriële infecties afreisden naar Polen of Georgië voor faagtherapie raakten de microbioloog.

Intensief adverteren

‘In Nederland is er niet alleen geen faagtherapie voor mensen, maar er wordt ook vrijwel geen onderzoek naar gedaan’, constateert Brouns. ‘Ik vind dat we dit mogelijke alternatief voor antibiotica op zijn minst goed moeten onderzoeken, zodat veilige en effectieve toepassingen eveneens voor patiënten in Nederland beschikbaar komen.’ De onderzoeker zette een website op om publieke steun te vinden voor dat idee. ‘Voor financiële steun, maar ook om in contact te komen met medici die onderzoek naar faagtherapie willen doen.’

Het Universiteitsfonds van de TU Delft nam de coördinatie van de crowdfunding van Brouns over met een eigen webpagina en riep alumni middels brieven op het project te steunen. Het kost Brouns weinig moeite meer het project onder de aandacht te houden. ‘We hebben in het begin twee weken intensief geadverteerd op Facebook. Dat stimuleerde duidelijk het aantal donaties. Verder presenteer ik regelmatig een update van het project voor onze donateurs en andere geïnteresseerden. Maar dat is geen moeite. Het contact met de mensen voor wie ons initiatief er werkelijk toe doet, geeft juist veel positieve energie en voldoening.’

Veel crowdfunding-infrastructuur is alweer offline

Inmiddels is zo’n € 40.000 opgehaald aan donaties. ‘Om een volledig onderzoeksproject van enkele tonnen te financieren, gaat crowdfunding niet snel genoeg’, relativeert Brouns. ‘Maar het is wel een goede eerste stap om materialen aan te schaffen en een analist vrij te maken om de faagbibliotheek op te zetten.’ Die kan daardoor waarschijnlijk al begin 2019 opengaan. ‘Daar zoeken we dan natuurlijk weer de nodige media-aandacht omheen. Want je merkt dat na een tv-uitzending over dit onderwerp het aantal bezoekers en donaties sterk toeneemt. Ook al wordt ons initiatief in die uitzendingen niet eens genoemd. Het zet mensen die willen bijdragen blijkbaar voldoende aan om zelf verder te googelen.’

Geen illusies

Vijf jaar geleden voorspelden sommigen dat crowdfunding zou uitgroeien tot serieuze financieringsvorm voor innovatieve ideeën en startende ondernemingen. Terwijl grote investeerders, banken en overheden door de kredietcrisis de handen op de knip hielden, moest particulier geld inzamelen in kleine coupures met behulp van internet en social media uitkomst bieden.

Het begon in de VS voor artistieke projecten. Startende ondernemingen, vaak in de sfeer van gadgets en games, volgden. In 2013 nog schreef Agentschap NL van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken wervend dat ook wetenschappers en studenten hun weg naar crowdfunding hadden gevonden. Met voorbeelden van crowdfundingsites als rockethub.com, scifundchallenge.org en petridish.org; ook Nederland kende met Flintwave kort een wetenschappelijke crowdfundingsite.

Die crowdfundinfrastructuur is allemaal alweer offline. Zelfs crowdfund-voorbeeldbedrijven als SellaBand en TenPages gingen failliet. Als serieuze financieringsvorm voor kapitaalintensief onderzoek in de chemie en life sciences hoef je over crowdfunding dan ook geen illusies meer te hebben.

In België sloeg de hype minder aan dan in Nederland met zijn VOC-verleden en coöperatieve banken. Accountant KPMG becijferde in 2014 dat elke Nederlander gemiddeld € 1,58 aan crowdfunding besteedde en elke Belg € 0,11. Verscherpt toezicht van autoriteiten op het risico-investeren dat crowdfunding in feite is, heeft Vlamingen er sindsdien niet actiever op gemaakt. ‘Een crowdfundingplatform voor wetenschappelijk onderzoek kennen we hier niet’, stelt bijvoorbeeld Peter De Meyer, woordvoerder van de Universiteit Antwerpen. ‘Ons Universiteitsfonds heeft de mogelijkheden eens bestudeerd, maar concludeerde dat het juridisch te gecompliceerd is.’

Bescheiden voortgang

In Nederland leeft het deels rechtstreeks uit particuliere donaties financieren van wetenschappelijke projecten bescheiden voort. Zo haalde medisch bioloog Paul Wijnker in het VUmc in Amsterdam de afgelopen maanden € 34.583 op aan donaties voor genetisch onderzoek naar hartspierziektes. De Hartstichting verdubbelde het bedrag.

‘Het is belangrijk dat een project mensen direct aanspreekt en tot de verbeelding spreekt’, weet Tim de Jong, masterstudent life science & technology in Leiden. Met nog twaalf Leidse studenten vertrekt De Jong binnenkort naar Boston om deel te nemen aan de jaarlijkse biologie-competitie iGEM (zie ook pagina 34). Zij hopen daar een bacterie te presenteren die door fluorescente kleurverandering de mate van stress aangeeft en zo de screening van antibacteriële middelen vergemakkelijkt.

'De bulk van de funding moet wel uit andere kanalen blijven komen'

De kosten voor het project bedragen zo’n € 50.000. De Jong: ‘Op basis van de ervaringen van het vorige Leidse iGEM-team, hebben wij begroot dat we € 8.900 aan particuliere giften kunnen realiseren. Daarvan is inmiddels 60 % binnen.’ De Jong vindt de crowdfunding een leerzaam aspect van het project, voor zijn toekomst als wetenschapper. ‘Ik zie het als een mogelijke route naar aanvullende financiering. De bulk van de funding moet wel uit andere kanalen blijven komen.’

Quote 500

Faag-onderzoeker Brouns kijkt inmiddels met een schuin oog naar de Quote 500. ‘Ik denk dat wetenschappers in Nederland zich te weinig richten op het potentieel van particulieren die echt wat te besteden hebben en ook goede dingen met hun geld willen doen. Als je verhaal goed genoeg is om het grote publiek te overtuigen om bij te dragen aan je onderzoek, dan moet dat toch ook bij enkele zeer rijke mensen aanslaan? Zelf weet ik nog niet hoe ik ze moet bereiken. Maar ik ben ervan overtuigd dat deze mensen wetenschappelijk onderzoek substantieel kunnen stimuleren.’