Al enkele jaren is er onrust over verontreinigingen van minerale oliën, zoals smeerolie, glansmiddelen of drukinkt, in ons voedsel. In hoeverre is dat een probleem?
Foodwatch meldde begin 2017 dat 52 van de 120 producten die ze liet testen, verontreinigingen bevatten. Het gaat om twee groepen stoffen: MOSH (Mineral Oil Saturated Hydrocarbons), die schadelijk kunnen zijn voor de lever, en MOAH (Mineral Oil Aromatic Hydrocarbons). Nog altijd is onduidelijk hoeveel we ervan binnenkrijgen en of dat kwaad kan.
Cacaobonen
Voor MOSH is het risico laag, concludeerde het RIVM in 2018. Toxico-
loog Bianca van de Ven, auteur van het rapport, legt uit: ‘Onze inname van MOSH via alle voedingsmiddelen samen is zo’n honderd keer lager dan de geen-effectdosis; daarbij ondervinden ratten geen gezondheidsschade. Daarover maken we ons dus niet zoveel zorgen. Alleen heel specifieke toepassingen, zoals gebruik als losmiddel voor broodjes of glansmiddel op rijst, hebben geleid tot zorgelijk hoge gehaltes, maar die middelen gebruiken we steeds minder.’
MOAH is een ander verhaal. Sommige daarvan zijn mutageen en carcinogeen. Het gaat vooral om laag- of ongealkyleerde verbindingen die minimaal drie aromatische ringen bevatten. Van de Ven: ‘De blootstelling hieraan moet zo laag mogelijk zijn.’
Sommige MOAH zijn mutageen en carcinogeen
In cacaobonen zitten veel MOAH. Die komen waarschijnlijk uit de batching oils uit de jutezakken waarin je de bonen vervoert. Dit zijn vaak ongezuiverde oliën. Die blijken redelijk wat drie- en zelfs vierrings MOAH te bevatten. Van de Ven: ‘Maar die verontreiniging is nu bekend en mag je niet meer gebruiken.’
Volgens Van de Ven hoeven we ons, afgezien van de specifieke voorbeelden, niet
altijd zorgen te maken. De schadelijke MOAH zitten niet in alle bronnen van waaruit MOAH in voedsel terechtkomen. ‘De meeste minerale oliën die in contact komen met voedsel worden geraffineerd en zijn niet meer carcinogeen. Daarbij hydrogeneer je ze bijvoorbeeld, waardoor je aromatische verbindingen omzet naar verzadigde cyclische verbindingen. De resterende aromatische componenten bestaan vooral uit MOAH die niet meer mutageen zijn. Ook vindt nog verdere opzuivering plaats.’
Aromatische verbindingen die in minerale oliën zitten, zijn voornamelijk gealkyleerd en daardoor lang niet zo schadelijk als de niet-gealkyleerde aromatische verbindingen. Van de Ven: ‘Ongealkyleerde MOAH kunnen via pyrolyse wel weer in smeeroliën ontstaan als die heel heet worden. Via machines die je gebruikt in de voedselbereiding kunnen ze in voedsel terechtkomen. Maar de Europese voedselautoriteit houdt de aanwezigheid van PAK’s in voedsel goed in de gaten.’ PAK’s (poly-aromatische koolwaterstoffen) ontstaan ook bij bakken of grillen van voedsel. ‘Waarschijnlijk krijg je daardoor veel meer PAK’s binnen dan via minerale oliën in voedsel.’
Lastige analyse
In Nederland analyseren de NVWA en RIKILT het voedsel. Er loopt nu een Europees onderzoek waarbij alle lidstaten informatie verzamelen over de hoeveelheid MOSH/MOAH in voedsel. RIKILT-onderzoeker Ruud Peters legt uit: ‘De NVWA meet verpakkingen en RIKILT analyseert bijvoorbeeld rijst, ontbijtgranen en babyvoeding.’ Daarbij is de dataverwerking een uitdaging. Peters: ‘Je zoekt naar componenten in een ongedefinieerde berg op het gaschromatogram.’ Voor een goede risicoanalyse wil je de aparte MOAH-componenten meten. Maar dat is lastig, denkt Peters. ‘Je hebt zo veel isomeren van aromaten, ik vraag me af of de scheiding daarvan wel mogelijk is.’
Van de Ven pleit voor het belang van zoeken naar de bron van de MOAH-verontreiniging, naast de voedselanalyse. ‘Bij geraffineerde olie is de kans klein dat er mutageen carcinogene stoffen in zitten. Bij ongeraffineerde olie is het verstandig om die verontreiniging terug te dringen.’ Het RIVM rapporteert komend jaar opnieuw.
Nog geen opmerkingen