De Veni’s worden jaarlijks door NWO toegekend. Er zijn 1365 vooraanmeldingen ingediend. Daarvan zijn er 469 aanvragen ingediend, waarvan er tweehonderd zijn gehonoreerd. Onder hen bevinden zich ook een aantal verenigingsleden, die we hieronder uitlichten.

Joost Janssens (KNCV, Radboud Universiteit Nijmegen): Wanneer Vloeistoffen Stollen: Eiwitaggregatie in Neurodegeneratieve Aandoeningen

Eiwitophopingen zijn een belangrijk kenmerk van veel neurodegeneratieve ziekten, zoals de ziekte van Alzheimer en amyotrofische laterale sclerose (ALS). Deze aggregaten ontstaan vaak uit vloeibare cellulaire structuren, zoals zogenaamde ‘stress granules’, die geleidelijk verharden onder chronische stress. De exacte moleculaire mechanismen die dit verhardingsproces aandrijven zijn grotendeels onbekend. In dit project bestuderen de onderzoekers dit verhardingsproces, waarbij specifieke eiwit-eiwitinteracties zullen worden geïdentificeerd die de transformatie van vloeibare granules naar vaste eiwitophopingen bevorderen. Deze ontdekkingen zullen belangrijk inzicht geven in het ontstaan van neurodegeneratieve aandoeningen en kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe therapieën om neurodegeneratieve ziekten te vertragen of voorkomen.

Reuben Leveson-Gower (KNCV, NBV, NVBMB, TU Delft): Het Leven Nieuwe Chemie Leren

De uitvinding van chemische synthesemethoden, organokatalyse genaamd, heeft de maatschappij toegang gegeven tot verscheidene belangrijke moleculen zoals medicijnen. Deze methoden zijn echter relatief inefficiënt en milieubelastend. Het leven is een meester in duurzame chemie: met behulp van enzymen maakt het op een milde manier complexe moleculen uit hernieuwbare grondstoffen. Groenere organokatalyse zou door enzymen kunnen worden aangestuurd, net als het leven, maar nog niet alle chemische reacties zijn mogelijk met de enzymen die we nu kennen. Ik zal enzymen identificeren die onnatuurlijke reacties uitvoeren, geïnspireerd door deze chemie, en ze via evolutie nieuwe taken geven.

Rik Lindeboom (NBV, Nederlands Kanker Instituut): Kwantitatieve ontrafeling van MYC-gedreven herprogrammeren van het epigenoom

MYC is een eiwit dat een rol speelt bij de regulatie van genen en betrokken is bij 70% van alle tumoren. Het kan de interpretatie van het DNA in een cel herprogrammeren, wat kan leiden tot kanker. Dit onderzoek richt zich op het begrijpen van hoe MYC deze veranderingen in de cel veroorzaakt. Met innovatieve technieken zoals BANC-seq en CasTuner wordt onderzocht hoe de hoeveelheid MYC bepaald wat de uitkomst van dit herprogrammeren is. De resultaten bieden fundamentele inzichten in hoe dit soort eiwitten cellen kunnen herprogrammeren en helpen ons beter te begrijpen hoe kanker ontstaat.

Robert Schmitz (NVBMB, TU Delft): Natuur-geïnspireerde scheiding van zeldzame aardmetalen

Zeldzame Aardmetalen (ZA’s) zijn essentieel voor moderne technologieën zoals windturbines, elektrische auto’s en smartphones. Het extraheren en scheiden van deze metalen is echter inefficiënt en milieuonvriendelijk. Dit project haalt inspiratie uit de natuur om deze uitdaging aan te pakken. Gespecialiseerde microben nemen op natuurlijke wijze ZA’s uit de omgeving op. Ik zal hun ZA-bindende eiwitten identificeren en modificeren om een duurzamere en selectievere manier te creëren om individuele ZA’s te extraheren en te scheiden uit industrieel relevante bronnen en afvalstromen. Dit project vervangt schadelijke chemicaliën door natuur-geïnspireerde alternatieven en bevordert duurzaamheid en circulariteit van ZA’s.

Jana Volaric (KNCV-sectie MCCB, Leiden Universiteit): Controle van eiwit communicatie van cannabinoïdereceptoren met licht

Eiwitten in ons lichaam worden na synthese gemodificeerd met kleine moleculen die bepalen waar ze naartoe gaan, wat ze doen en hoe ze het doen. Deze modificaties zijn erg divers en soms tijdelijk, waardoor het moeilijk is om hun moleculaire rol in biologische processen te onderzoeken. Ik zal gebruik maken van op lichtgevoelige moleculen die rechtstreeks worden geïntroduceerd in cannabinoïdereceptoren, belangrijke eiwitten die verschillende biologische processen in onze hersenen en ons immuunsysteem reguleren. Dit project zal licht werpen op vragen over hoe cannabinoïdereceptoren functioneren en kan mogelijk leiden verbeterd medicijnontwerp en -ontwikkeling.

Wen Wu (NVBMB, Rijksuniversiteit Groningen): Klein maar fijn: Gentherapie voor genetische ziekten met kleine moleculaire scharen

Het knippen en repareren van foutieve DNA-sequenties door CRISPR-Cas gentherapie heeft een enorm potentieel voor de behandeling van genetische ziekten. De technologie zal een belangrijke rol gaan spelen in de toekomst van precisiegeneeskunde. De huidige moleculaire scharen zijn effectief maar nog niet perfect. Een grote uitdaging blijft het afleveren van deze “grote” moleculaire scharen naar specifieke delen van het menselijk lichaam. Dit onderzoek richt zich op het bestuderen en optimaliseren van kleinere moleculaire scharen, zodat deze efficiënter, preciezer en robuuster kunnen worden ingezet bij genoombewerking. Het doel is om veilige en gerichte behandelingen mogelijk te maken met deze compactere gereedschappen.

Voor de volledige lijst en meer informatie, zie de website van NWO.