Vanaf 1 januari 2020 moeten alle wetenschappelijke publicaties, die mede met overheidsgeld tot stand zijn gekomen, voor iedereen gratis toegankelijk zijn. Dat stellen het Nederlandse NWO en collega-onderzoeksfinanciers uit tien andere Europese landen in het ‘plan S’ dat ze vandaag presenteren.

Publiceren in ‘hybride’ tijdschriften, die open-accesspublicaties bevatten maar abonnementsgeld vragen voor de rest van hun pagina’s, mag onder voorwaarden tot eind 2021. Daarna moet het afgelopen zijn met dat verdienmodel, dat universiteitsbibliotheken op hoge kosten jaagt.

Het plan houdt tevens in dat de beoordeling van wetenschappers op de schop moet. Nu is die nog sterk afhankelijk van het aantal publicaties in toptijdschriften, die tot nu toe uiterst terughoudend zijn om met de open-accessbeweging mee te gaan. Via de website ScienceGuide laat NWO-voorzitter Stan Gielen weten af te willen van het belang van impactfactoren: ‘Ik wil helemaal niet weten hoe veel artikelen iemand heeft gepubliceerd en waar, ik wil weten welke bijdrage diegene heeft geleverd aan de wetenschap in zijn of haar gebied.’

Over de vraag hoe dat in de praktijk moet gaan werken, blijft Gielen een beetje vaag: ‘Vooral denk ik dat we dit als wetenschappers samen moeten doen.’

Naast NWO onderschrijft zo’n beetje de hele Nederlandse wetenschappeljke wereld het plan. Genoemd worden medefinancier ZonMw, de universitaire koepel VSNU, de KNAW en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

De tien andere deelnemende landen zijn Frankrijk, Groot-Brittannië, Zweden, Noorwegen, Oostenrijk, Ierland, Luxemburg, Polen, Slovenië en Italië. Ook de European Research Council (ERC) steunt het plan.

België en Duitsland doen vooralsnog niet mee. In het reeds genoemde Science Guide-stuk legt Gielen uit dat in Duitsland de academische vrijheid is verankerd in de grondwet, en dat je wetenschappers daar dus simpelweg niet mág verbieden om te publiceren in een tijdschrift naar keuze. En het Vlaamse FWO hééft al een soort peer review voor onderzoeksvoorstellen die geheel buiten de impactfacoren om werkt.

bron: NWO, ScienceGuide, de Volkskrant