Een kattentong is een uiterst efficiënte haarborstel, en bovendien essentieel voor de regeling van de lichaamstemperatuur. Dat stellen Georgia Tech-onderzoekers Alexis Noel en David Hu. In PNAS claimen ze dat hun onderzoek tevens een strategie kan opleveren voor de bestrijding van kattenallergie.

Dat zo’n kattentong ruw aanvoelt, is algemeen bekend. Er zitten enkele honderden keiharde, scherpe keratinekegeltjes op, zogeheten filiforme papillen. En met micro-CT-scans hebben Noel en Hu nu vastgesteld dat de grootste papillen, rond de 290 stuks op de punt van de tong, niet massief zijn. Er zit een U-vormige uitsparing in die door capillaire werking ruim 4 microliter speeksel kan opnemen en vasthouden.

Telkens wanneer de kat zich likt, verliezen de papillen bijna de helft van dat speeksel. Dat verdampt vervolgens uit de vacht en onttrekt zo warmte aan de kat. De gemiddelde kat likt zichzelf gedurende 24% van de tijd dat hij wakker is, of 10% van de tijd dat hij leeft. Zo kan hij maximaal 48 g speeksel per dag over zijn huid verspreiden, voldoende om via verdamping een kwart van zijn overtollige energie kwijt te spelen. Waarmee hij aardig compenseert voor het feit dat hij van nature bijna geen zweetklieren heeft.

De onderzoekers hebben de tongen van een huiskat, een lynx, een poema, een sneeuwluipaard, een tijger en een leeuwin kunnen bekijken. Bij allezes bleken de papillen zo te zijn gevormd.

Een minder aangename bijwerking is dat de kat op deze manier ook eiwitten uit zijn speeksel verspreidt over zijn haren. En het zijn hoogstwaarschijnlijk die eiwitten, met name Fel d 1, die bij mensen allergische reacties veroorzaken.

De papillen zijn bovendien precies lang genoeg om door de vacht heen bij de huid te komen en daar alle ongerechtigheden los te trekken. Doordat ze een stroomlijnvorm hebben en vastzitten op een tongoppervlak dat vele malen flexibeler is, komen de losse haren achteraf makkelijk weer los.

Opvallend genoeg bleken de papillen bij de leeuwin slechts 35% langer dan bij een huiskat. Maar dat kan kloppen omdat de vacht van leeuwen ook verhoudingsgewijs dun is. De onderzoekers sluiten niet uit dat de papillen van een mannelijke leeuw langer zijn vanwege de manen, maar helaas was geen dood exemplaar beschikbaar om metingen aan te doen. Het verklaart tevens waarom langharige Perzen door hun baasje moeten worden gekamd: hun papillen zijn te kort voor hun via uiterst onnatuurlijke selectie verworven vacht.

Tot slot hebben de onderzoekers een tongue-inspired grooming brush (TIGR) gebouwd met 3D-geprinte kattentongpapillen op viermaal de ware grootte. Met een zelfgebouwde grooming machine trokken ze die over een kattenvel en maten de benodigde trekkracht. Na een paar keer hard trekken om de klitten er uit te krijgen, bleek die kracht minder dan de helft van wat je nodig hebt met een haarborstel voor menselijk gebruik.

De onderzoekers hopen dat je zo’n TIGR-borstel kunt gebruiken om stoffen aan te brengen op de kattenhuid. Bijvoorbeeld een oplosmiddel of absorbens dat Fel d 1 selectief van de haren veegt.

bron: PNAS