Apothekers moeten zelf therapeutische eiwitten gaan maken voor individuele patiënten. Alleen op die manier is personalized medicine betaalbaar te krijgen, betoogt de Utrechtse hoogleraar Huub Schellekens in Nature Biotechnology én in NRC Handelsblad.

‘Wij gaan bij de medicijnen doen wat Uber heeft gedaan bij de taxi’s’, belooft Schellekens in die laatste krant.

Beide publicaties zijn pleidooien voor ‘magistrale bereiding’ als truc om zowel onder de huidige geneesmiddelenwetgeving als onder het monopolie van de farmaceutische industrie uit te komen. Magistrale bereiding wil zeggen dat een apotheker zelf medicijnen bereidt. Als hij dat doet voor één patiënt tegelijk zonder voorraden aan te houden, is dat in principe toegestaan, zelfs als er nog een octrooi rust op het medicijn in kwestie.

Tegenwoordig is er haast geen apotheker meer die dit daadwerkelijk doet, omdat het veel duurder en bewerkelijker is dan medicijnen inkopen bij de farmaceutische industrie. De meeste apothekers hebben waarschijnlijk niet eens de kennis en de apparatuur meer in huis om het überhaupt te proberen.

De laatste jaren groeit echter het besef dat je, voor een optimaal resultaat, medicatie moet afstemmen op de genen van de patiënt. Dat maakt de doelgroep voor specifieke therapeutische moleculen, en met name eiwitten, zó klein dat er voor farmaceutische bedrijven geen droog brood meer mee valt te verdienen. Vandaar dat Schellekens het weer aan de apothekers wil overlaten.

In NRC droomt hij hardop van een ‘bio-nespresso-apparaat’ ter grootte van een koelkast, dat je bij een apotheker kunt neerzetten om met minimale synthetische kennis eiwitten te maken. Op de werking gaan hij verder niet in; wellicht heeft hij cupjes in gedachten met micro-organismen die zijn verrijkt met het juiste DNA. Volgens hem zijn industriële eiwitproductie-apparaten niet eens zo veel groter, en werkt een Belgische producent van die dingen al samen met de TU Delft aan een nog iets verder verkleinde apotheekversie.

De veiligheid is uiteraard een majeur aandachtspunt maar in de praktijk zouden de risico’s niet groter moeten zijn dan bij grootschalige productie. Die laat men immers ook over aan operators met beperkte kennis. Bovendien kent de apotheker zijn patiënten persoonlijk en zit hij bovenop het dossier.

In Nature Biotechnology onthult Schellekens dat binnen de Universiteit Utrecht al een pilot loopt met eiwitten die in ziekenhuisapotheken worden bereid. Drie grote zorgverzekeraars steunen het plan.

bron: NRC, Nature Biotechnology