Chronische ontstekingen zoals reumatische artritis zijn wellicht te bestrijden met subtiel verknipte stamcellen die in een ontstoken omgeving vanzelf ontstekingsremmers gaan aanmaken. Waarbij ze de dosis vanzelf aanpassen aan de ernst van de situatie, schrijven Farshid Guilak en collega’s van Washington University in Stem Cell Reports.

Ze denken dat hun aanpak werkt bij elke chronische ontsteking of autoimmuunziekte die zichzelf versterkt dankzij een positieve feedback-lus in de signaalketen. De problemen ontstaan daarbij door ongecontroleerde productie van één van de moleculen in zo’n keten, gewoonlijk een cytokine zoals tumornecrosefactor α (TNF α) of interleukine-1 (IL-1). Daardoor wordt de hele regeling instabiel.

Vaak probeert men het verhelpen door toediening van een hoge dosis cytokineremmers, maar daar ontregel je ook organen mee die niet ziek zijn.

Guilaks idee is om volwassen cellen terug te programmeren tot pluripotente stamcellen. Met CRISPR/Cas9 vervang je daarin een gen, dat deel uitmaakt van de feedbacklus en alleen tot expressie komt als cytokines die lus inschakelen, door een gen dat codeert voor een cytokineremmer. Zo maak je er dus een negatieve lus van: hoe meer cytokines, hoe meer remmers er worden aangemaakt.

Tot slot laat je de stamcellen uitgroeien tot het weefseltype dat je wilt repareren.

Tot nun toe heeft Guilak het alleen uitgeprobeerd met muizenstamcellen die hij in een petrischaaltje liet uitgroeien tot kraakbeen nadat hij er een gen voor een TNF α-inhibitor in had gezet. Het werkte: hoe meer TNF α er in dat petrischaaltje ging, hoe meer inhibitor de cellen aanmaakten.

Het grote voordeel zou moeten zitten in de eenvoud. Je vervangt alleen het gen zelf en blijft af van het natuurlijke mechanisme, dat het aan en uit zet. Hoe dat werkt hoef je niet eens exact te weten. Ook kun je het vervangende gen aanpassen aan de aandoening die je wilt bestrijden, en daarna de stamcel aanpassen aan het weefsel waarin hij zijn werk moet doen.

Maar of dit slimme opzetje ook echt werkt in een complete muis of zelfs in een mens, is afwachten.

bron: Washington University School of Medicine