Het Amerikaanse bedrijf Shine MT bouwt een nieuwe fabriek die de productie van medische isotopen anders aanpakt.

Het Amerikaanse bedrijf Shine Medical Technologies begon in augustus met de bouw van een nieuwe fabriek om radio-isotopen aan te maken. Zij gaat vooral molybdeen-99 produceren, dat veel toepassing vindt bij medisch onderzoek.

Het dient als bron van technetium-99, een tracer die te snel vervalt om op voorraad te houden. Zelf heeft molybdeen-99 ook maar een halfwaardetijd van 66 uur, zodat je het na de productie zo snel mogelijk bij de patiënt moet zien te krijgen. Vandaar dat de fabriek dicht bij de regionale luchthaven Janesville in de staat Wisconsin komt te staan. Shine MT verwacht in 2020 te beginnen met de productie en een derde van het wereldverbruik te kunnen gaan leveren. Gedurende de geplande levensduur van de fabriek kun je een miljard patiënten helpen, verwacht het bedrijf.

Laagverrijkt uranium

De fabriek werkt op twee punten anders dan de gangbare aanpak in bijvoorbeeld de Hoge Flux Reactor in Petten (HFR, zie foto) of diens geplande opvolger de Pallas-reactor. Ten eerste koos Shine MT voor een neutronenbron op basis van een nieuw type deeltjesversneller met lage energie, waarin deuteriumionen botsen met tritiumgas uit kerncentrales. Dat geeft een reactie die resulteert in hoogenergetische neutronen en helium. Op deze manier vermijd je volgens de exploitant bijna al het radioactief afval dat ontstaat bij een kernreactor. Van tevoren heeft Los Alamos National Laboratory de nieuwe versneller uitgebreid getest.

De fabriek kan naar verwachting een miljard patiënten helpen

En in plaats van hoogverrijkt uranium, waar kwaadwillenden ook kernwapens van zouden kunnen maken, gebruikt deze fabriek laagverrijkt uranium dat in een vloeistof is opgelost. Daar hebben terroristen niets aan. Shine MT krijgt het van de Amerikaanse regering. Het gaat om hoogverrijkt uranium dat aanvankelijk in kernwapens zat, gemengd met onsplijtbaar uranium.

In de eerste stap van het productieproces splijten de neutronen van de deeltjesversneller het uranium. Daarbij ontstaat onder meer molybdeen-99. Na een tijdje gaat de vloeistof door een filter, waarbij het molybdeen achterblijft maar het uranium niet. Dit uranium pomp je vervolgens weer terug en hergebruik je in de productie.

HFR toe aan vervanging

Wereldwijd maken nu vijf reactoren isotopen aan voor medische toepassingen. De NRU Chalk River in Canada (45 % van de productie) sluit in 2018. De HFR in Petten zorgt voor 33 %. De productie komt verder van de Zuid-Afrikaanse reactor Safari (10 %), de Belgische BR-2 (aandeel 7 %) en de Franse Osiris (5 %).

Sinds 2004 heeft Nederland plannen voor de Pallas-reactor, als opvolger van de HFR die in 1961 in gebruik is genomen. Toen al stelde NRG, de vergunninghouder en exploitant van de HFR, de noodzaak voor tijdige vervanging aan de orde. Na diverse risicostudies besloten de rijksoverheid en de provincie Noord-Holland elk € 40 miljoen beschikbaar te stellen in de vorm van een lening. Dit resulteerde eind 2013 in de oprichting van de Stichting Voorbereiding Pallas-reactor.

Er ligt nog geen bouwbesluit, maar de betrokken partijen verwachten dat er eind dit jaar meer duidelijkheid komt. En of Shine MT met zijn project de Pallas-reactor uit de markt zal drukken, is afwachten.