Het petrochemiecomplex in het Schotse Grangemouth gaat per direct dicht. De bijbehorende raffinaderij wordt pas weer opgestart als de vakbond belooft zich verder koest te houden, heeft eigenaar Ineos laten weten.

Zowel de vakbonden als de Schotse overheid spreken van een rampscenario. Het complex in Grangemouth, dat vroeger van BP was, behoort tot de grootste in Europa. De raffinagecapacieit bedraagt 10 miljoen ton per jaar. Er werken 1.370 mensen waarvan ongeveer 800 in de petrochemie, en dan heb je het alleen over personeel van Ineos zelfen niet over contractors en andere secundaire arbeidsplaatsen.

Het complex ligt al een week stil. Ineos besloot daartoe om de vakbonden voor te zijn die dreigden met een staking. Die dreiging kwam weer voort uit de weigering van ongeveer de helft van het personeel om in te stemmen met een voorstel van Ineos om de fabriek te redden. Dat voorstel hield in dat de lonen minstens tot eind 2016 zouden worden bevroren en dat er zou worden gekort op de (overigens tamelijk riante) pensioenen.

Het alternatief was dat de petrochemie uiterlijk in 2017 zou sluiten. Dat wordt nu dus per direct. Bij de vakbond bestaat het vermoeden dat dit precies is wat Ineos al langer van plan was. Volgens de BBC ontkent de lokale topman Calum Maclean beschuldigingen dat hij de sluiting aankondigde met een glimlach op de lippen.

De petrochemie in Grangemouth is al langer een zorgenkindje. Zoals zo vaak bij dit soort fabrieken, draait ze op bijproducten van het raffinageproces, met name ethaan. Het probleem schijnt te zijn dat uit de Noordzee-olie, waar die raffinaderij op draait, tegenwoordig minder ethaan komt dan vroeger. Daardoor draait de petrochemie nu op minder dan 60 procent van haar capaciteit. Naar verluidt zijn de verliezen opgelopen tot 50 miljoen pond per jaar.

Ineos had plannen om ethaan uit de VS te gaan betrekken, waar het momenteel spotgoedkoop is als bijproduct van het lokale schaliegas. Maar dat vraagt een investering van 300 miljoen pond in infrastructuur, en Ineos denkt dat alleen te kunnen betalen als de overheid goedkope leningen verstrekt én het personeel fors inlevert op de arbeidsvoorwaarden. Iets te fors, kennelijk.

Om het nog erger te maken zal de raffinaderij het resterende Noordzee-olie-ethaan waarschijnlijk moeten affakkelen als de petrochemie wegvalt als afnemer. Ten eerste is dat slecht voor het klimaat, ten tweede is de raffinage dan hoogstwaarschijnlijk óók niet rendabel meer. Velen rekenen er op dat die raffinaderij sowieso zijn langste tijd gehad heeft. En dat kost niet allen banen, maar berooft ook het noordelijke deel van de Britse eilanden van hun belangrijkste bron van benzine.

De Schotse overheid is al bezig om een overnamekandidaat te zoeken voor de petrochemische installaties, en sluit niet uit desnoods zelf de exploitatie over te nemen. Alleen heeft ze geen verstand van petrochemie, en verliest ze er vermoedlijk nog meer geld op dan Ineos deed.

Wat die raffinaderij betreft: het is nog maar de vraag of iemand anders hem wil hebben. Eerste kandidaat is het staatsbedrijf PetroChina dat er nu al een belang van 49,9 procent in heeft - maar PetroChina maakt nu al enorme verliezen op raffinage. Er heerst sowieso overcapaciteit in deze branche, en Grangemouth is wel groot maar niet overdreven modern.

Kortom: het lijkt een kansloze zaak. We kunnen de werknemers alleen maar sterkte wensen.