Lsd verlaagt de drempel tussen verschillende hersengebieden, waardoor die makkelijker met elkaar verbonden raken en je vrijer associeert. Alsof je weer een beetje kind bent, aldus de onderzoekers. Wat leren we van die kennis en wat kunnen we ermee?

 

‘Brein van lsd-gebruiker lijkt erg op dat van baby; vrij en onbeperkt’ kopte de Volkskrant op half april. Voor het eerst, schreef de krant, was het op lsd-trippende brein in kaart gebracht, waarvan de resultaten in twee verschillende wetenschappelijke artikelen waren gepubliceerd. En wat bleek? Gebieden die normaal samen actief werden, werden dat nu niet meer, en andersom.

Het is alsof je het brein tijdelijk jaren terug in de tijd slingert, want de mate waarin die gebieden wel of niet samen actief worden is gevolg van leerprocessen die in de loop van ons leven plaatsvinden. ‘Als we ouder worden, krijgen we het gevoel dat niets nog nieuw is en dat we alles wel hebben ervaren’, laat Enzo Tagliazucchi, onderzoeker van het Nederlands Instituut voor Neuroweten­schappen, weten. ‘Psychedelica doorbreken dat.’
De structuur van de menselijke hersenen is heel modulair. Sommige hersengebieden zijn sterk verbonden, andere juist niet. Zo ontstaan compartimenten die specifieke informatie verwerken. Bijvoorbeeld een compartiment voor visuele informatie of voor zelfbewustzijn. Lsd doorbreekt deze organisatie in compartimenten. Hierdoor kan informatie over je ‘zelf’ vermengd raken met die over de buiten­wereld. ‘Dat verklaart het fenomeen ‘ego-dissolutie’, het wegvallen tussen de grens tussen jezelf en de rest’, zegt Tagliazucchi.

Trance

Dergelijke extreme verwarring van het brein komt vrijwel niet voor zonder gebruik van psychedelica. Het gebeurt alleen soms in dromen, en wanneer mensen in een trance raken – niet voor niets wordt dat een transcedente ervaring genoemd.
Een andere onbedwelmde staat waarin de hersenen zich niet helemaal aan de afgebakende compartimenten houden, is synesthesie. Tessa van Leeuwen is zelf synestheet en promoveerde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen op het fenomeen, waarbij je bijvoorbeeld letters gekleurd ziet of bij geluiden een smaak in je mond proeft.

‘Dat lukt je niet op basis van één trip’

Er zijn twee theorieën die synesthesie verklaren: volgens de eerste komt het doordat er extra verbindingen in de hersenen aanwezig zijn, bijvoorbeeld tussen de auditieve en visuele cortex. De vraag is echter of die extra verbindingen een oorzaak of gevolg zijn van de synesthesie. De tweede theorie stelt dat er sprake is van versterkte feedbacksignalen vanuit de hersengebieden die een rol spelen bij aandacht. Wanneer bijvoorbeeld een versterkt effect de auditieve cortex bereikt, galmt die als het ware door in de visuele cortex.
Het zou kunnen dat lsd dit soort feedbacksignalen versterkt. Dezelfde onderzoeksgroep die het effect van lsd op de hersenen bestudeerde, publiceerde in april ook een artikel over synesthesie bij niet-synestheten die lsd gebruikten. Tijdens de trip blijken weliswaar synesthesie-achtige symptomen op te treden, maar die zijn niet zo gestructureerd als bij echte synestheten. ‘Mogelijk komt dat doordat synestheten pas na verloop van tijd vaste patronen herkennen in hun waarnemingen’, zegt Van Leeuwen. ‘Dat lukt je nog niet op basis van één trip.’ Het lijkt er trouwens niet op dat lsd de hersenen helemaal vrijmaakt van compartimenten. Wanneer je het herhaaldelijk gebruikt, ontstaan er nieuwe verbindingen.

Depressie

Je hersenen raken dus weer gestructureerd, maar dan op een andere manier. Uit vervolgonderzoek moet blijken of je hiermee ingesleten patronen bij bijvoorbeeld depressieve of angstige mensen zou kunnen doorbreken.