Zonder genetische modificatie kun je muizen kweken met tweemaal zo lange telomeren als normaal. Je profiteert dan van epigenetische foutjes die optreden wanneer je embryonale stamcellen in vitro kweekt, schrijven onderzoekers van het Spaanse kankeronderzoeksinstituut CNIO in Nature Communications.

Verlengde telomeren worden geassocieerd met een verlengde levensverwachting. Maar voorlopig gaat het nog om chimere muizen, met slechts een beperkt aantal cellen met verlengde telomeren in hun body (de groene cellen in de afbeelding), dus veel zal het waarschijnlijk niet uitmaken.

Die telomeren zijn de uiteinden van chromosomen. Bij elke celdeling gaat er een stukje af, en als ze helemaal weg zijn is de cel niet meer levensvatbaar. Uiteindelijk bepaalt dat de maximale levensverwachting van een organisme.

Dat einde wordt uitgesteld door de werking van een enzym genaamd telomerase, dat de telomeren kan verlengen. Normaal gesproken is telomerase alleen echt actief in stamcellen; in verder ontwikkelde cellen staat het gen normaal gesloten uit. En al jaren geleden lieten Maria Blasco en haar CNIO-collega’s zien dat je muizen ouder kunt laten worden door het weer aan te zetten.

Het activeren van dat gen bleek ook essentieel bij het herprogrammeren van volwassen cellen tot stamcellen volgens de methode-Yamanaka. Zonder telomerase lukt dat niet. De Spanjaarden publiceerden daar in 2009 al over in Cell Stem Cell, en meldden daarbij de waarneming dat het ook uit de hand kan lopen zodat de telomeren langer worden dan ze ooit zijn geweest.

In 2011 kwam daar een PNAS-publicatie bovenop die aangaf dat hetzelde kan gebeuren met échte embryonale stamcellen die je in vitro kweekt. Dat lijkt een bijverschijnsel te zijn van het in vitro kweken. Wanneer je dezelfde cellen op de natuurlijke manier laat uitgroeien tot een blastocyst (en dus een embryo) zie je dat de cellen binnenin langere telomeren hebben dan die aan de buitenkant. Maar die verschillen zijn lang zo groot niet.

Het lijkt te maken te hebben met de manier waarop het DNA zit verpakt in chromatine. Bij de in vitro gekweekte cellen zit het net iets anders opgerold, en kennelijk komen daardoor een paar genen bloot te liggen die de expressie van telomerase bevorderen.

En nu melden Blasco en collega’s dat je die in vitro gekweekte cellen kunt implanteren in een ander muizenembryo, dat ze dan normaal verder groeien en dat hun telomeren dan zelfs na een jaar nog veel langer zijn dan in de ‘normale’ cellen van de muis. Het effect lijkt te zijn dat de DNA-reparatiemechanismes beter werken en de kans op kanker kleiner is.

De volgende stap wordt de creatie van een muis met verlengde telomeren in ál zijn cellen. De Spanjaarden vermoeden dat die ‘nieuwe muizensoort’ echt veel langer zal leven dan een gewone muis.

bron: CNIO