Dat bacteriën elkaars DNA oppikken is puur per ongeluk. Als ze door antibiotica in de stress worden gejaagd gebeuren er meer ongelukjes en daardoor verspreidt resistentie zich zo snel, suggereert de Spaanse onderzoeker Mohammed Bakkali in het tijdschrift Archives of Microbiology.

Met die hypothese gaat hij dus lijnrecht in tegen de wijdverspreide opvatting dat bacteriën, in elk geval sommige ‘competente’ soorten, actief extracellulair DNA inzamelen teneinde sneller te kunnen evolueren.

Bakkali heeft de literatuur over dit onderwerp grondig doorgespit en komt tot de conclusie dat nergens een bewijs voor die actieve DNA-opname is te vinden. Bovendien is het in zijn ogen een beetje vreemd dat bacteriën het overgrote deel van het DNA meteen na opname lijken af te breken, zonder ook maar te proberen of de sequentie wellicht een nuttige anvulling op het eigen DNA is.

Vandaar het idee dat die opname geen actief proces is. Bekend is dat de fragmenten worden gestrikt door uitstulpsels van het celmembraan, de zogeheten type 4-pili. Die pili dienen tevens voor de voortbeweging van de bacterie: ze hechten zich op de ondergrond en worden vervolgens ingetrokken. En het zou dus zomaar kunnen zijn dat daarbij nu en dan een stukje DNA aan zo’n pootje blijft plakken, puur omdat het op het oppervlak lag.

Dat DNA wordt vervolgens binnengehaald en dient vooral om de voorraad nucleotiden van de bacterie aan te vullen. Tenzij er iets mis gaat met de enzymatische afbraak en DNA het per ongeluk, bijvoorbeeld tijdens de celdeling, in het bacteriële DNA wordt ingebouwd.

En de volgende gedachtensprong is dat bacteriën door omgevingsstress beweeglijker worden dan normaal, dus meer gebruik maken van hun pili en ook meer kans hebben om DNA binnen te halen. Op die manier bevorderen de antibiotica, die die stress veroorzaken, dus eigenlijk de verspreiding van van resistentie tegen henzelf.

Zoals gezegd, het is niet meer dan een hypothese. Bakkari tekent er bij aan dat het nog veel lastiger is om het niet-bestaan van niet-bestaande mechanismen aan te tonen dan het bestaan van wél bestaande zaken.

bron: Universidad de Granada