Herhaaldelijk reizen naar de andere kant van de wereld doet je biologische klok geen goed. Maar als je zwanger bent, blijkt dit ook nog eens effect te hebben op de gezondheid van je kind.

Roken, overgewicht, gifstoffen, stress. Staat een aanstaande moeder bloot aan een van die factoren tijdens de zwangerschap, dan kan dat leiden tot latere ziekte bij haar kind. In het rijtje past sinds kort een verrassende nieuwe risicofactor: de jetlag. Herhaaldelijke blootstelling van een zwangere vrouwtjesmuis daaraan leidt tot gezondheidsproblemen bij haar jongen, zo ontdekte de onderzoekersgroep van Bert van der Horst, hoogleraar chronobiologie en gezondheid van het Erasmus Medisch Centrum.

Hypermethylering

‘Onze biologische klok zorgt ervoor dat onze fysiologie netjes is afgestemd op het juiste moment van de dag’, vertelt Van der Horst. ‘Ga je hiermee rommelen, dan kunnen er allerlei problemen ontstaan. Bij volwassen muizen is bijvoorbeeld vastgesteld dat jetlags kunnen leiden tot diabetes type 2, kanker en zwakke botten. Wij waren benieuwd of verstoring van het circadiaanse ritme van de moeder tijdens de zwangerschap gezondheidsproblemen bij de nakomelingen kan veroorzaken.’

'Het effect was het grootst op de muizen waarvan de moeders oostelijk "vlogen"'

Onderzoeker Inês Chaves voerde het grootste deel van de muizenstudie uit. ‘We gebruikten drie experimentele groepen’, zegt ze. Zwangere muizen die te maken kregen met een normaal licht- en donkercyclus, en muizen die respectievelijk om de drie dagen werden blootgesteld aan een ‘westwaardse jetlag’ (klok acht uur terug) of een ‘oostwaardse jetlag’ (klok acht uur vooruit). ‘Daarna keken we in de nakomelingen op verschillende leeftijden naar gewichtsgroei, botstructuur en -sterkte, en hartfunctie.’

Bij de jetlagnakomelingen waren de veranderingen in de fysiologie aanzienlijk. ‘We zagen problemen met de gewichtsgroei, zwakkere botten en een verstoord hartritme’, zegt Chaves. Bijzonder genoeg was het effect het grootst op de muizen waarvan de moeders oostelijk ‘vlogen’.

Toen Chaves en haar collega’s keken naar de epigenetische veranderingen, zagen ze een duidelijk effect. Ze analyseerden daarvoor de methylering van het DNA in de levercellen van mannetjesmuizen van vierentwintig weken oud en vonden grote verschillen in methyleringspatronen tussen muizen waarvan de ouders waren blootgesteld aan jetlags en de controlegroep. De verschillen waren vooral te vinden bij genen gerelateerd aan hart- en hersenenontwikkeling en het immuunsysteem.

Door hypermethylering kunnen genen minder actief worden; dit is een niet-permanent, maar erfelijk overdraagbaar verschijnsel. ‘Dit epigenetische patroon zien we ook terug bij muizen die direct na de geboorte vier weken zijn blootgesteld aan een veranderde licht- en donkercyclus’, voegt Chaves eraan toe.

Helmpje

De studie is de eerste die een link heeft gevonden tussen ziekte van nakomelingen en een verstoorde biologische klok tijdens de ontwikkeling in de baarmoeder. Dit gegeven kun je ook doortrekken naar de periode ná de geboorte. Een Mexicaanse studie heeft onlangs aangetoond dat te vroeg geboren kinderen veel baat hebben bij een regelmatige licht- en donkercyclus. ‘De baby’s met een speciaal helmpje op dat dit simuleert, groeiden beter en vertoonden onder meer verbeterde bloeddruk en zuurstofopname’, vertelt Van der Horst. ‘Wij zouden een studie naar het effect van lichtcondities in de couveuse ook graag willen starten op onze neonatologie-af­deling, waar de premature baby’s in het donker liggen. Maar helaas heeft onze ZonMW TOP-subsidieaanvraag het net niet gered.’