Voor het eerst is het gelukt een volledig anorganische anti-aromatische verbinding in handen te krijgen. Chemici moeten dus nodig af van het idee dat aromaticiteit puur iets voor organici is, suggereert een publicatie in Angewandte Chemie.

Uiteraard heeft in de definities van ‘aromatisch’ en ‘anti-aromatisch’ ook nooit gestaan dat het om koolstofchemie ging. Officieel is elke ringstructuur met 4n + 2 (dus 6, 10, 14…) gedelokaliseerde π-elektronen een aromaat, en elke ring met 4n van die losse π-elektronen een anti-aromaat. Maar sinds de ontdekking van het fenomeen door Von Hofmann en Kekulé, anderhalve eeuw geleden, denkt iedereen louter aan benzeenringen en aanverwant.

Chinese en Amerikaans-Russische onderzoekers hebben nu echter ionen in elkaar gezet die zich laten omschrijven als (Ln(Sb4)3)3− waarin Ln een lanthanide is: het lukt op zijn minst met lanthaan, yttrium, holmium, erbium en lutetium. Het werkt als cryptand: wanneer je het laat uitkristalliseren raakt K+, dat dient als tegenion, opgesloten in de holtes tussen het centrale lanthanide en de liganden.

En die liganden, die dus ringen zijn van vier antimoonkernen, zijn volgens de auteurs anti-aromatisch. De structuurkomt overeen met die van cyclobutadieen, zo zou blijken uit röntgendiffractiemetingen en computermodellering.

Dat cyclobutadieen staat bekend als spectaculair instabiel, net zoals alle anti-aromaten op koolstofbasis. De antimoonringen worden echter gestabiliseerd door het centrale lanthanide, en kunnen daardoor wél langdurig blijven bestaan.

Het is niet voor het eerst dat zulke anti-aromatische metaalringen worden gemeld, maar eerder bleven ze beperkt tot de gasfase. Kristallen zijn iets nieuws.

De onderzoekers vermoeden overigens dat het belang van deze ionen puur academisch is: het levert nieuwe fundamentele chemische kennis op, maar concrete toepassingen liggen niet voor de hand.

bron: C&EN