Amyloïdeplaques zijn wellicht de voorlopers van het Aardse leven. In imitatie-oersoep ontstaan ze in elk geval verdacht gemakkelijk, schrijven ETH-hoogleraar Roland Riek en collega’s in Angewandte Chemie.

Dat leven moet ooit zijn ontstaan toen kleine chemische bouwstenen in de oersoep zich op de een of andere manier samenvoegden tot complexe aggregaten, die in staat waren zichzelf te kopiëren. De grote vraag is welke bouwstenen dat dan precies waren. Sommigen gokken op RNA of aanverwante bouwsels uit nucleïnezuren. Maar het zouden ook eenvoudige aminozuren kunnen zijn geweest. Alleen is tot nu toe onduidelijk hoe daar uit zichzelf iets groots uit zou moeten ontstaan.

Bekend is wel dat carbonylsulfide (O=C=S), een gas dat onder meer vrijkomt uit vulkanen en dus in overvloed boven de oersoep moet hebben gehangen, de polymerisatie van aminozuren tot peptideketens katalyseert. Alleen leken die ketens nooit langer te worden dan een stuk of vier aminozuren, veel te kort om iets uit op te bouwen.

Riek en collega’s hebben nu ontdekt dat je wel degelijk langere ketens kunt krijgen wanneer je de aminozuurconcentratie op een laag maar constant niveau houdt. Dus beginnen met een klein beetje aminozuren, wachten tot korte ketens zijn gevormd en dan heel langzaam bijdruppelen. Zo boots je ongeveer de condities na in de oersoep, waar die aminozuren ook maar sporadisch ontstonden.

Op deze manier kun je peptideketens van wel vijftien aminozuren krijgen. En die zijn lang genoeg om samen zogeheten bètasheets te vormen. Technisch gezien dezelfde structuren die je ziet in hedendaagse alzheimerplaques, alleen een stuk kleiner.

De onderzoekers hebben het met succes geprobeerd met de aminozuren alanine en valine, en met mengsels van die twee met glycine en aspartaat.

Zulke amyloïde-sheets zijn nog lang geen eiwitten maar ze lijken er al een klein beetje op. Je ziet al dat ze wel of niet oplossen in water, afhankelijk van het aantal hydrofobe aminozuren dat er in verwerkt zit. En er zijn al amyloïden betrapt op katalytische activiteit.

De grote vraag is nu of ze zichzelf ook kunnen repliceren. Tot nu toe is zoiets nooit waargenomen, maar Riek blijft zoeken.

bron: ETH