Wanneer amyloïde bèta-eiwitten niet bezig zijn met het veroorzaken van alzheimer, maken ze zich nuttig als natuurlijk antibioticum. Om alzheimer te lijf te gaan kun je dus beter iets anders proberen dan de vorming van deze eiwitten onderdrukken, stellen Robert Moir, Rudolph Tanzi en collega’s van Massachusetts General Hospital.

In Science Translational Medicine presenteerden ze zojuist het eerste keiharde experimentele bewijs dat amyloïde bèta ergens goed voor is. Tot nu toe stond alleen vast dat het in de hersenen kan samenklonteren tot plaques, die het belangrijkste symptoom zijn van alzheimer - of ze die ziekte ook veroorzaken is nog onderwerp van discussie, al lijkt het er wel op. Het feit dat het eiwit de evolutie heeft overleefd is een sterke aanwijzing dat het ook een nuttige functie moet hebben, maar welke was tot nu toe een kwestie van gissen.

Moir had al eerder opgemerkt dat amyloïde bèta qua vorm sterk lijkt op antimicrobiële peptiden die worden aangemaakt door het immuunsysteem. In een petrischaaltje bleken synthetische kopieën van amyloïde bèta inderdaad effectief tegen diverse gisten, bacteriën en virussen.

De nu verschenen publicatie beschrijft wat er gebeurt wanneer je muizen voorziet van het menselijke gen, dat codeert voor amyloïde bèta.Die blijken opvallend goed bestand tegen infectie van hun hersenen met Salmonella typhimurium: uiteindelijk gingen ze er wel aan dood maar het duurde veel langer dan bij niet-gemodificeerde muizen.

Voor het rondwormpje C.elegans gaat dit verhaal ook op. En een kweekje van menselijke hersencellen blijkt door expressie van amyloïde bèta eveneens te worden beschermd tegen ‘schimmelinfecties’ door de gist Candida albicans.

Daarbij viel op dat het echte menselijke eiwit een factor duizend effectiever is dan de synthetische variant. En dat lijkt weer te komen doordat dat synthetische eiwit helemaal niet klonterde. Zoals reeds opgemerkt, doet het natuurlijke eiwit dat wel. In eerste instantie vormen zich daarbij vezels uit een beperkt aantal moleculen, en die vezels blijken indringers onschadelijk te maken door ze letterlijk in te pakken. Onder de microscoop zie je het gewoon gebeuren; de afbeelding toont het effect op C. albicans.

Bekend is dat andere antimicrobiële peptides ook zo werken, en er zijn aanwijzingen dat overproductie een rol speelt bij chronische infectieziekten zoals reuma. En zo rijst het vermoeden dat alzheimer wel eens een overreactie van de hersenen op een infectie zou kunnen zijn. Of misschien wel het gevolg van een ontregeld detectiemechanisme, dat aanzet tot de vorming van grote hoeveelheden eiwit tegen pathogenen die er in werkelijkheid niet zijn.

Als dát klopt, weet je ook in welke richting je een therapie moet zoeken - en dat zou bij alzheimer óók voor het eerst zijn.

bron: Massachusetts General Hospital